Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μθ 25,31-41

Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

Ένα από τα σίγουρα γεγονότα αυτής της ζωής είναι ότι κάποια στιγμή θα οδηγηθεί στο τέλος της. Αυτή η διαπίστωση δεν είναι αποτέλεσμα συλλογισμών. Μας το διδάσκει η πανανθρώπινη ιστορία.

Με το γεγονός του θανάτου είναι  συνδεδεμένη και η αναμονή μιας πράξης απόδοσης του δικαίου. Είναι η κοινή πίστη, που είναι ριζωμένη σε όλους τους ανθρώπους και εκφράζεται μέσα από  ποικίλες  παραδόσεις.  Γι’ αυτό μας βεβαιώνει η πίστη στο Θεό, όπως αυτή εκφράζεται στη Γραφή, που  μιλάει για τη δεύτερη παρουσία του Χριστού, για την κοινή ανάσταση, την καθολική κρίση και το  αδιάκοπο «συνεῖναι Χριστῶ» των δικαίων. Όλο το σύμπαν  διέπεται από μια τάξη, που συχνά ανατρέπεται.  Με δεδομένη, λοιπόν, αυτή την πραγματικότητα κάθε έντιμος άνθρωπος θέτει το ερώτημα : μπορεί συνεχώς να αναιρείται η τάξη;  Η απάντηση που δίνει η πίστη μας και η λογική μας είναι: όχι. Αν ό,τι δημιουργεί ο Θεός δεν το καταργεί, αλλά το συντηρεί και το κυβερνά, πολύ περισσότερο δεν θα αναιρέσει την τάξη του δικαίου.

Η παραβολή και η προσέγγισή της

Με τα παραπάνω ως προϋπόθεση, να δούμε την παραβολή περιληπτικά:

Μετά την παραβολή των ταλάντων ο Χριστός είπε την παραβολή της κρίσεως. Σ’ αυτή ξεχωρίζει όλους τους ανθρώπους, με βάση τα έργα τους. Αυτοί, τους οποίους  βάζει στα δεξιά του, είναι οι ευλογημένοι, που επαινεί γιατί τον φρόντισαν. Του έδωσαν φαγητό και νερό, τον περιμάζεψαν, τον έντυσαν, τον επισκέφτηκαν, όταν ήταν άρρωστος και φυλακισμένος. Αυτοί απορούν, γιατί δεν τα έκαναν αυτά στον ίδιο. Ο Χριστός όμως τους διαβεβαιώνει ότι επειδή τα έκαναν σε ένα από τους  άσημους αδελφούς του τα έκαναν για τον ίδιο. Αυτοί που τους βάζει στα αριστερά του είναι οι καταραμένοι, γιατί τίποτε από αυτά των προηγούμενων δεν έκαναν. Αυτοί διαμαρτύρονται γιατί, λένε, δεν τον είδαν ποτέ. Ο Χριστός τους απαντά ότι αφού δεν τα έκαναν σέ ένα από τους άσημους αδελφούς του δεν τα έκαναν ούτε σ’ αυτόν. Και ο Χριστός καταλήγει: Οι δεύτεροι θα πάνε στην αιώνια τιμωρία, ενώ οι δίκαιοι στην αιώνια ζωή.

Αυτή την παραβολή, που πολλούς τρομάζει, ο ιερός Χρυσόστομος αποκαλούσε γλυκύτατη. Οι άγιοι την ποθούσαν και την ποθούν. Οι αδικημένοι προσμένουν με ελπίδα την επαλήθευσή της. Πριν την προσεγγίσουμε να κάνουμε δύο  παρατηρήσεις:

α) Η εκκλησία όρισε την παραβολή αυτή ως ανάγνωσμα τη σημερινή Κυριακή, γιατί το προηγούμενο πρόβαλλε την ευσπλαχνία του Θεού, την χωρίς όρια αγάπη του προς τον κάθε άνθρωπο. Το σημερινό προβάλλει την άλλη όψη του Θεού, τη δικαιοσύνη του. Την όψη του ως κριτή, όχι αυθαίρετου αλλά μόνιμα προσανατολισμένου στην αγάπη.

β) Η περικοπή δεν περιγράφει τον τρόπο της κρίσης ούτε  κουβεντιάζει αν είναι αναγκαία. Θεωρεί την προσμονή της αυτονόητη. Δίνει όμως απάντηση στο ποιο θα είναι  το κριτήριο σ’ αυτήν. Και αυτό θα είναι η έμπρακτη εκδήλωση αγάπης, όσο ο άνθρωπος ζει.

Να δούμε λίγο το σκηνικό  της.  Η παραβολή θυμίζει τη ζωή των κτηνοτρόφων. Από αυτούς ο Χριστός δανείζεται την εικόνα διαχωρισμού των προβάτων και των κατσικιών. Με αυτή εκφράζει το μελλοντικό διαχωρισμό των ανθρώπων σε σωσμένους και μη. Συνήθως κατσίκια και πρόβατα έβοσκαν μαζί την ημέρα. Το βράδυ διαχωρίζονταν. Τα κατσίκια έμπαιναν σε κλειστό μέρος, ενώ τα πρόβατα έμεναν συνήθως έξω.

Αν αντιστοιχίσουμε τα δεδομένα του σκηνικού με ό,τι θέλει να πει ο Χριστός πρέπει να κρατήσουμε ότι: α) Σε τούτη τη ζωή συνυπάρχουν δίκαιοι και άδικοι, όπως βόσκουν μαζί την ημέρα πρόβατα και κατσίκια.  Το βράδυ διαχωρίζονται. β) Όσο αλάνθαστα ο βοσκός ξεχωρίζει τα ζώα του, με άλλη τόση και παραπάνω βεβαιότητα θα διαχωρίσει και θα κρίνει τα δικά του πλάσματα ο Χριστός και γ) ο ένθρονος Χριστός υποβάλλει την ένδοξη ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία θα γίνει η κρίση, αντίθετα από την  πρώτη ταπεινή παρουσία του.

Πώς όμως προβάλλονται οι δίκαιοι και πώς οι αμαρτωλοί;  Διδακτική είναι η αντίδρασή των δικαίων όταν ο Χριστός τους επαίνεσε γιατί τον έντυσαν, τον τάισαν, τον επισκέφτηκαν στη φυλακή κ.λπ. Εκείνοι εκπλήσσονται. Όχι γιατί ο κριτής τούς αποδίδει έργα που δεν έκαμαν, αλλά γιατί οι ίδιοι δεν γνώριζαν ότι διέπραξαν έργα αγάπης. Η αγάπη τους ήταν μια εκδήλωση εντελώς αυτονόητη. Χωρίς υπολογισμούς για αμοιβές.  Το δεύτερο χαρακτηριστικό τους είναι ότι εκπλήσσονται για το ότι η αγαθοεργία προς τους πάσχοντες είναι αγάπη προς το Χριστό.

Μια ματιά τώρα στους «ἐξ εὐωνύμων», οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως καταραμένοι, εξ αιτίας της κακής τους στάσης απέναντι στον ίδιο νόμο της αγάπης. Αυτοί αποστέλλονται  εκεί που δεν υπάρχει ο Θεός, ως δροσιά, ως ανάπαυση, ως φως∙ στην κατάσταση που δεν είναι ετοιμασμένη για τους ανθρώπους αλλά για τον διάβολο. Μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος αρνούμενος τον Θεό στερείται το φως∙ άρα επιλέγει το σκοτάδι που δημιουργείται από την άρνηση του Θεού. Αυτοί υφίστανται μια αυτοκαταδίκη, γιατί δεν εκδήλωσαν αγάπη προς τους πάσχοντες. Το πιο άσχημο στην περίπτωσή τους είναι ότι ενώ οι δίκαιοι δεν θυμούνται το καλό που έκαναν, ετούτοι δικαιολογούν τον εαυτό τους για το καλό που δεν έκαμαν.  Δεν σε γνωρίζαμε, λένε στο Χριστό. Δεν σε συναντήσαμε. Μη μας ζητάς και τα ρέστα. Δεν είδαν ποτέ ενδεή και πάσχοντα. Λες και έλειψαν αυτοί που πεινούν, που διψούν, που είναι γυμνοί, που είναι ασθενείς και φυλακισμένοι. Όλοι αυτοί δεν ήταν ούτε μακριά ούτε ξένοι. Ήταν στο κατώφλι του σπιτιού τους.

Είδαμε με πολλή συντομία την εικόνα της παραβολής για τις δύο κατηγορίες ανθρώπων. Είδαμε ότι κρίση επίκειται και κριτής θα είναι ο Χριστός∙ ότι η παραβολή προβάλλει την αγάπη ως το κριτήριο ή το ζύγι με το οποίο θα κριθούμε και θα ζυγισθούμε εκείνη την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι η παραβολή λέγεται παραβολή της κρίσης, ουσιαστικά όμως είναι ένας προβολέας που φωτίζει την εδώ ζωή μας. Την εδώ συμπεριφορά μας. Και την ελέγχει για να μετρηθεί ο βαθμός αγάπης που επιδείξαμε στους αδελφούς.

Όμως, ποια είναι τα γνωρίσματα αυτής της αγάπης που απαιτεί ο κριτής; Αυτή η αγάπη α) αποτελεί απάντηση στην αγάπη του Θεού. Όπως ο καθρέπτης αντανακλά τις αχτίδες του ήλιου έτσι ο άνθρωπος  αντιπροσφέρει την αγάπη του Χριστού, ο οποίος «πρῶτος ἠγάπησεν ἡμᾶς». β) Η αγάπη δεν αποβλέπει στην αμοιβή. Ούτε στην αναγνώριση. Πολύ περισσότερο στην επίδειξη. γ) Η αγάπη  προσφέρεται σ’ αυτόν πού την έχει ανάγκη, στο κάθε νυν της ιστορίας. Οι ευλογημένοι του πατρός δεν επαινούνται γιατί έλυσαν το παγκόσμιο πρόβλημα των ανθρώπων, αλλά γιατί έδωσαν τροφή και ό,τι χρειαζόταν ο άνθρωπος κάποια συγκεκριμένη στιγμή. Στις μέρες μας αγαπούμε όλη την πεινασμένη ανθρωπότητα αφηρημένα, κυρίως την απομακρυσμένη. Δεν αγαπούμε όμως τον ένα πεινασμένο της διπλανής μας πόρτας. Και δ) η αγάπη προϋποθέτει την αναγνώριση του συνανθρώπου, του ελάχιστου, ως μέλους της ίδιας οικογένειας με πατέρα τον Θεό.   Ο κάθε συνάνθρωπος  παρέχει σε μας  δυνατότητα γνώσης του Θεού. Ιδιαίτερα ο άνθρωπος με πόνο μας παραπέμπει κατευθείαν στη γνώση του Χριστού και μάλιστα του σταυρωμένου.

Τα μηνύματα της παραβολής

Η δεύτερη παρουσία του Χριστού είναι μια γλυκιά υπόμνηση.  Θέλουμε την κρίση για να αποκατασταθεί το δίκαιο, που συχνά καταπατάται. Θέλουμε κριτή τον Θεάνθρωπο, πού είναι Θεός που σώζει και άνθρωπος που μπορεί να συμπάσχει.

Ας ζούμε με έγνοια για τον επώνυμο αδελφό. Ας εγκαταλείψουμε την αφηρημένη αγάπη και ας την κάνουμε έμπρακτη. Σε τούτη τη ζωή που μας δωρίζεται. Σε τούτη τη ζωή, που κάποτε πρέπει να διορθωθεί με τη δική μας αγάπη και τη χάρη του Θεού.

π. Ι. Σ