Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μθ 6, 14- 21

H Μ. Τεσσαρακοστή, που αρχίζει το εσπέρας της σημερινής Κυριακής, προετοιμάζεται με πέντε διαδοχικές Κυριακές. Αυτές εισάγουν στη μετάνοια, στο ξεσκέπασμα του παραμελημένου μας «ἔσω» ανθρώπου. Πρώτη,  η Κυριακή  του Ζακχαίου υποβάλλει τη βαθιά επιθυμία  για τη συνάντηση του μικρού  ανθρώπου με τον Θεό, τη δικαιοσύνη του και την αληθινή ζωή. Δεύτερη, η Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου προβάλλει το κάλλος της ταπείνωσης και προτρέπει στην υπέρβαση της υπερηφάνειας, της αυτοπροβολής, του κομπασμού, του σκοτεινού φαρισαϊσμού. Τρίτη, η Κυριακή του σπλαχνικού πατέρα, παρουσιάζει τη νοσταλγία της τελικής επιστροφής στη  χαρά της  πατρικής οικίας, στο φως της θείας αγάπης. Τέταρτη, η Κυριακή της τελικής Κρίσης, ή της Απόκρεω υπογραμμίζει ότι η σπουδαιότερη πλευρά του Χριστιανισμού είναι η καινή εντολή της αγάπης, η προσωπική αγάπη για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο και όχι ο αλτρουϊσμός ανώνυμα. Πέμπτη, η σημερινή Κυριακή της συγγνώμης ή της Τυρινής, υπενθυμίζει την εξορία των πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο και δημιουργεί τη νοσταλγία του.  Με τις δύο τελευταίες Κυριακές αρχίζει μια περιορισμένη  νηστεία. Προηγείται αποχή από το  κρέας και έπεται αποχή και από το τυρί.  Για να απαιτηθεί πλήρης νηστεία από την Καθαρά  Δευτέρα.             

Η σημερινή περικοπή  

Είναι απόσπασμα της επί του Όρους ομιλίας του Χριστού, η οποία έγινε ενώπιον πλήθους σε κάποιο λοφίσκο γύρω από τη λίμνη της Γαλιλαίας. Η ομιλία αυτή αναφέρεται σε πολλά θέματα. Ονομάστηκε, για τη βαρύτητά της, καταστατικός χάρτης της Εκκλησίας. O ευαγγελιστής Ματθαίος συγκέντρωσε ποικίλο υλικό της διδασκαλίας του Κυρίου, που άλλοι ευαγγελιστές το έχουν σε διάφορα σημεία του ευαγγελίου τους, και μας το έδωσε, ως επί του όρους ομιλία, σε τρία κεφάλαια (5. 6. και 7).  Η περικοπή μιλάει για τρία κορυφαία θέματα της εσωτερικής μας ζωής : α) τη συγχώρεση, β) τη νηστεία και γ) τον μόνιμο  θησαυρισμό. Να δούμε τι λέει, λοιπόν, για το καθένα χωριστά.

«Είπε ο Κύριος. Εάν συγχωρήσετε τους ανθρώπους για τα παραπτώματά τους, θα σας συγχωρήσει κι εσάς ο ουράνιος Πατέρα σας. Αν όμως δεν συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα παραπτώματά τους, ούτε και ο Πατέρας σας θα συγχωρήσει τα δικά σας. Επίσης όταν νηστεύετε να μη γίνεσθε σκυθρωποί όπως οι υποκριτές, που παραμορφώνουν την όψη τους για να δείξουν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν. Σας βεβαιώνω πως έτσι έχουν κιόλας λάβει την ανταμοιβή τους. Εσύ, αντίθετα, όταν νηστεύεις, περιποιήσου τα μαλλιά σου και νίψε το πρόσωπό σου, για να μη φανεί στους ανθρώπους η νηστεία σου, αλλά στον Πατέρα σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις και ο Πατέρας σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις, θα σου το ανταποδώσει φανερά. Επίσης μη μαζεύετε θησαυρούς πάνω στη γη, όπου τους αφανίζει ο σκόρος και η σκουριά, κι όπου οι κλέφτες κάνουν διαρρήξεις και τους κλέβουν. Αντίθετα μαζεύετε θησαυρούς στον ουρανό, όπου δεν τους αφανίζουν ούτε ο σκόρος ούτε η σκουριά κι όπου οι κλέφτες δεν κάνουν διαρρήξεις και δεν τους κλέβουν. Γιατί όπου είναι ο θησαυρός σας εκεί θα είναι και η καρδιά σας».

Ανάλυση της περικοπής

α) Πρώτο θέμα της περικοπής, για το οποίο η Κ. Διαθήκη μιλάει σε πολλά σημεία διά πολλών, είναι «η συγχώρεση». Η λέξη είναι σύνθετη από την πρόθεση «σύν» και το ρήμα «χωρῶ», που θα πει πρωτογενώς ότι συγχώρηση είναι κατάσταση, τρόπος ζωής, όπου ο ένας δίνει στον άλλο δυνατότητα συνύπαρξης στον ίδιο χώρο, που ζουν όλοι με ανοχή και κυρίως με αγάπη, όπως οι οικιακοί χωρούν αγαπητικά στον ίδιο χώρο, στο σπίτι τους. Παραπλήσια ισχύουν για τη λέξη «συγγνώμη», που προέρχεται από την πρόθεση «σύν» και τη λέξη «γνώμη» και δηλώνει: συμφωνία στις απόψεις, στις γνώμες, στα πιστεύω, στον τρόπο ζωής. Δύο λέξεις, που μας τις θυμίζει ιδιαίτερα η Εκκλησία μας στον εσπερινό της σημερινής ημέρας. Δύο λέξεις- κλειδιά για την πνευματική μας ζωή, πριν κάνουμε το άλμα για την αιωνιότητα.

Σύμφωνα με την περικοπή μας, ο πιστός πρέπει να έχει την προθυμία να συγχωρεί τους  συνανθρώπους του, που δεν είναι όμως έργο του φυσικού ανθρώπου, αλλά δωρεά του Θεού. Η ανεκτικότητα και η συγχώρηση προς τον αδελφό του απορρέει από τη θεία ευσπλαχνία, που ζει ο άνθρωπος. Ο πιστός απολαμβάνει την αγάπη του Θεού πρώτα και μετά την αγάπη αυτή διαχέει στους συνανθρώπους του. Χρειάζεται, με άλλα λόγια, να προϋπάρχει η καλή σχέση με τον Θεό, η διαρκής βίωση της συγχώρησης που εκείνος μας παρέχει και να ακολουθεί η εκ μέρους μας άφεση των παραπτωμάτων των αδελφών, ως αντανάκλαση  της ευσπλαχνίας του Θεού. Τότε έχουμε πραγματικό δεσμό με τον ελεήμονα Θεό και με όλους τους  αδελφούς μας.                                    

β) Δεύτερο θέμα είναι η νηστεία. Είναι βασική αλήθεια της Αγίας Γραφής ότι ο Κύριος, που έπλασε τους ανθρώπους, όρισε κανόνες οι οποίοι όμως δεν περιορίζουν την ελευθερία τους, αλλά την αυξάνουν. Και ο πρώτος κανόνας, ήδη μέσα στον παράδεισο, ήταν αποφυγή της βρώσης των καρπών του δένδρου της γνώσης καλού και κακού. Ήταν δηλ. κανόνας νηστείας, τον οποίον αθέτησαν οι πρωτόπλαστοι με τα γνωστά  αποτελέσματα. Σήμερα στους ύμνους της ημέρας έχουμε υπόμνηση της έξωσης των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο. Υπόμνηση δηλ. της τραγωδίας που προέκυψε από την αθέτηση μιας εντολής που σχετιζόταν με τη νηστεία. Υπόμνηση όμως που κρύβει μέσα της την ελπίδα ερχομού του λυτρωτή Χριστού και επανόδου μας στον παράδεισο.

Είναι γνωστό ότι νηστεία σημαίνει: αποχή από ορισμένες τροφές, ως σιωπηλή έκφραση λύπης για το ότι δεν είναι κοντά μας ο νυμφίος  Χριστός (Μκ 2,20)∙ σημαίνει περιορισμό των ορέξεων και επιθυμιών μας∙ σημαίνει  συστολή δυνάμεων και αυτοσυγκράτηση.  Και καταλαβαίνουμε όλοι μας ότι η νηστεία, που γίνεται για το πρόσωπο του Χριστού, δεν είναι η φαρισαϊκή. Εκείνοι για να φαίνονται στα μάτια των συνανθρώπων τους πιο ευλαβείς, παρίσταναν τους θλιμμένους, τους εξασθενημένους από την υπερβολική νηστεία. Έκρυβαν μάλιστα τα πρόσωπά τους κάτω από τη μακριά καλύπτρα τους. Εμείς, αδελφοί, να νηστεύουμε ταπεινά και αθόρυβα. Χωρίς επίδειξη. Και πρωτίστως να μη εξουθενώνουμε αυτόν που δεν νηστεύει, όπως λέει και το αποστολικό  ανάγνωσμα της ημέρας.

γ) Το τρίτο θέμα της περικοπής συμπυκνώνεται στο ερώτημα: Τί θησαυρό επιδιώκουμε, επίγειο ή ουράνιο; Ο επίγειος απειλείται από τη φθορά και την κλοπή∙ τον ουράνιο δεν τον απειλεί τίποτα. Εμείς, που σκεπτόμαστε και την άλλη ζωή που είναι συνέχεια της παρούσης, θα πρέπει να προτιμάμε τον ουράνιο. Όχι πως πρέπει να αδιαφορήσουμε για αυτά που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ζήσει στον παρόντα κόσμο αξιοπρεπώς, αλλά την υπεραφθονία του πλούτου να αρνηθούμε. Αυτή συνήθως γεννά αχαλίνωτο κομπασμό και ασταμάτητο πόθο αύξησής του. Να προτιμήσουμε αυτά που η Αγία Γραφή και οι άγιοι της εκκλησίας μας διαβεβαιώνουν ότι μας περιμένουν στον άλλο κόσμο, τον ολοένα ερχόμενο, τον μόνιμο. Αυτόν που είδε ο Απόστολος Παύλος στις συνεχείς αποκαλύψεις του, τον οποίο «ἡτοίμασεν ὁ Θεός τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν» και που απολαμβάνουν οι ἅγιοί μας.  Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος π. χ. είδε σε όραμα τον Θεό και όντας σίγουρος ότι τον έβλεπε στη μεγαλύτερη δόξα του, είπε :  «Είναι αρκετό  για μένα να είμαι σ’ αυτή την κατάσταση ακόμα και μετά τον θάνατο». Και ο Κύριος τού απάντησε : «Είσαι πράγματι υπερβολικά μικρόψυχος για να είσαι ικανοποιημένος μ’ αυτό. Σε σύγκριση με τις μελλοντικές ευλογίες, αυτό είναι σαν μια περιγραφή του ουρανού με χαρτί…(και είναι) κατώτερο της πραγματικότητας, της δόξας που θα αποκαλυφθεί».                      

Ο Κύριος, αδελφοί, έβαλε για τούτη τη ζωή ψηλά τον πήχυ. Οι απαιτήσεις του είναι υψηλές. Όμως, αυτές οι απαιτήσεις μάς κάνουν εδώ μεν ανθρώπους με λιγότερο εγωϊσμό και έπαρση, εκεί δε  στη βασιλεία του, μας καταξιώνουν για μεγάλα έπαθλα.

π. Ι. Σ