Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μκ 10,32-45
Ευαγγέλιο και αυτής της Κυριακής, στο τυπικό των Ιεροσολύμων, ήταν η παραβολή του πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου από τον ευαγγελιστή Λουκά (16,19-30). Στο ισχύον όμως τυπικό της Κωνσταντινουπόλεως αντικαταστάθηκε από περικοπή πάλι του Μάρκου (Μκ 10,32—45), η οποία περιέχει τη τρίτη προαγγελία του πάθους και της αναστάσεως του Χριστού. Η περικοπή περιλαμβάνει και τη σημαντική συζήτηση που ακολούθησε μεταξύ Ιησού και μαθητών, όπου ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης ζητούν πρώτες θέσεις στη βασιλεία του. Η απάντηση του Χριστού ήταν ότι, στο πολίτευμα της Εκκλησίας, η ηγεσία είναι σταυρός, τουτέστι ταπείνωση και διακονία. Η αποστολή αυτή απορρέει από το παράδειγμα της θυσίας του ίδιου του θεμελιωτή της Εκκλησίας Χριστού. Είναι χαρακτηριστικό δε ότι με την υμνογραφία, η οποία εμπνέεται από την Οσία Μαρία την Αιγυπτία, που γιορτάζεται σήμερα, εμπλέκεται και ο σταυρός. (Βλ π.χ. στο δοξαστικό του Εσπερινού, που είναι εμπνευσμένο από την Ὁσία, «Ἐθαυματούργησε Χριστὲ τοῦ Σταυροῦ σου ἡ δύναμις, ὅτι καὶ ἡ πόρνη ἀσκητικὸν ἀγῶνα ἠγωνίσατο…»).
Η περικοπή
Εκείνο τον καιρό, πήρε ο Ιησούς τους δώδεκα μαθητές του κι άρχισε να τους λέει τα όσα ήταν να του συμβούν. «Ακούσατε», τους έλεγε· «τώρα που ανεβαίνουμε στα Ιεροσόλυμα, ο Υιός του ανθρώπου θα παραδοθεί στους αρχιερείς και στους γραμματείς, οι οποίοι θα τον καταδικάσουν σε θάνατο και θα τον παραδώσουν στους εθνικούς. Θα τον περιγελάσουν, θα τον μαστιγώσουν, θα τον φτύσουν και θα τον θανατώσουν·και την τρίτη ημέρα θα αναστηθεί». Πλησιάζουν τότε τον Ιησού ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, οι γιοί του Ζεβεδαίου, και του λένε: «Διδάσκαλε, θέλουμε να μας κάνεις τη χάρη που θα σου ζητήσουμε». «Τι θέλετε να κάνω για σας;» τους ρώτησε εκείνος. «Όταν θα εγκαταστήσεις την ένδοξη βασιλεία σου» του αποκρίθηκαν, «βάλε μας να καθίσουμε ο ένας στα δεξιά σου κι ο άλλος στα αριστερά σου». Ο Ιησούς τότε τους είπε: «Δεν ξέρετε τι ζητάτε. Μπορείτε να πιείτε το ποτήρι του πάθους που πίνω εγώ ή να βαπτιστείτε με το βάπτισμα με το οποίο βαπτίζομαι εγώ;». «Μπορούμε» του λένε. Κι ο Ιησούς τους απάντησε: «Το ποτήρι που πίνω εγώ θα το πιείτε, και με το βάπτισμα των παθημάτων που βαπτίζομαι, θα βαπτιστείτε·το να καθίσετε όμως στα δεξιά μου και στα αριστερά μου δεν μπορώ να σας το δώσω εγώ, αλλά θα δοθεί σ’ αυτούς για τους οποίους έχει ετοιμαστεί». Όταν τ’ άκουσαν αυτά οι υπόλοιποι δέκα μαθητές, άρχισαν ν’ αγανακτούν με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. Τους κάλεσε τότε ο Ιησούς και τους λέει: «Ξέρετε ότι αυτοί που θεωρούνται ηγέτες των εθνών ασκούν απόλυτη εξουσία πάνω τους, και οι άρχοντές τους τα καταδυναστεύουν. Σ’ εσάς όμως δεν πρέπει να συμβαίνει αυτό, αλλά όποιος θέλει να γίνει μεγάλος ανάμεσά σας, πρέπει να γίνει υπηρέτης σας και όποιος από σας θέλει να είναι πρώτος, πρέπει να γίνει δούλος όλων. Γιατί και ο Υιός του Ανθρώπου δεν ήρθε για να τον υπηρετήσουν, αλλά για να υπηρετήσει και να προσφέρει τη ζωή του λύτρο για όλους».
Ερμηνευτικές προσεγγίσεις
Το πρώτο που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι η περικοπή περιέχει, όπως είπαμε παραπάνω, την τρίτη εκ μέρους του Χριστού προαγγελία του σταυρού του και της ανάστασής του. Μάλιστα πιο συγκεκριμένα από τις άλλες δύο προαγγελίες. Ο Ιησούς με αυτή αποδεικνύεται κύριος των καταστάσεων. Πορεύεται εκουσίως προς το προ των αιώνων σχεδιασμένο από τον Πατέρα, και ενεργούμενο ήδη στο παρόν, πάθος του. Το μυστήριο του Χριστού, ξεδιπλώνεται και ο Χριστός θέλει αυτός ο τρόπος να γίνει εκ των προτέρων κατανοητός από τους μαθητές του: Ότι θα παραδοθεί στους αρχιερείς και γραμματείς, θα τον καταδικάσουν σε θάνατο, θα τον παραδώσουν στους εθνικούς, θα τον περιγελάσουν, θα τον μαστιγώσουν, θα τον φτύσουν και θα τον θανατώσουν. Αλλά τρείς μέρες μετά θα αναστηθεί.
Το δεύτερο σημαντικό είναι η διαπίστωση ότι οι μαθητές δεν κατανοούν, και στην κρίσιμη αυτή περίπτωση, τα βαθύτερα λόγια του Χριστού. Έτσι, δεν παραμένουν μόνο ακατανόητα γι’ αυτούς πολλά σημεία της διδασκαλίας του, αλλά παρεξηγούνται και αυτά τα κρίσιμα λόγια, τα οποία λέγονται ειδικά γι’ αυτούς, τούτη τη στιγμή, παραμονές του πάθους του. Ο Χριστός τους παρουσιάζει το εκούσιο και οδυνηρό τέλος του για να το γνωρίζουν εκείνοι, όμως, νωθροί όντες, άλλα καταλαβαίνουν. Μιλούν για πρωτοκαθεδρίες, για αξιώματα, για εξουσία.
Θα πρέπει να πούμε παρενθετικά πως το γεγονός ότι οι μαθητές δεν κατανοούν τα λόγια του Χριστού οφείλεται στο ότι βρισκόμαστε στην πριν από την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος, δηλ. στην πριν από το φωτισμό, περίοδο. Μόνο μετά από την Πεντηκοστή φωταγωγείται το πρόσωπο του Χριστού, διευκρινίζονται και ερμηνεύονται γενικώς όλα τα λόγια και όλες οι πράξεις του. Οι μαθητές οδηγούνται δια του Αγίου Πνεύματος «εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν», φωτίζονται και γίνονται διαπρύσιοι κήρυκες και μάρτυρες αυτών που έζησαν και είδαν κοντά του. Σαν να τραβήχτηκε το πέπλο που τους εμπόδιζε να δουν πλήρως, πριν την Πεντηκοστή, ποιος είναι ο διδάσκαλος που ακολουθούσαν. Χωρίς το Άγιο Πνεύμα δεν ήταν σε θέση να διεισδύσουν στα βάθη του μυστηρίου του Χριστού.
Τρίτο σημείο που πρέπει να σχολιάσουμε είναι ότι ο Χριστός δεν αγανακτεί με το παράλογο αίτημα του Ιάκωβου και του Ιωάννη. Θλίβεται βέβαια από τη μια γι’ αυτή την πνευματική τύφλωση των δύο μαθητών του, που ανήκαν μάλιστα στους προκρίτους, αλλά και των λοιπών που αγανακτούν με αυτούς, γιατί παραγκωνίστηκαν. Από την άλλη τους λέει ότι στη βασιλεία, ο Πατέρας θα κρίνει για το πού θα τοποθετηθεί ο καθένας· γι’ αυτό ας έχουν εμπιστοσύνη στην κρίση του.
Το παράλογο αυτό αίτημα των δύο μαθητών, που είναι αίτημα εξουσίας και προβολής, έδωσε στη συνέχεια αφορμή στον Χριστό να μιλήσει για την «εξουσία» στο δικό του πολίτευμα, το πολίτευμα του σταυρού. Αυτή η «εξουσία» δεν είναι κοσμική, καταδυναστευτική, αλλά θυσιαστική. Δεν έχει καμιά σχέση με την εξουσία αυτών που κυριαρχούν στον κόσμο, γιατί είναι θυσία, διακονία, προσφορά και αγάπη. Ο πρώτος, στο πολίτευμα που ο Χριστός εισάγει στον κόσμο, είναι έσχατος. Είναι διάκονος. Είναι δούλος πάντων. Όχι εξουσιαστής. Όχι αφέντης.
Είναι προφανές ότι αυτά λέγοντας ο Χριστός προσβλέπει στην Εκκλησία του, όλους εμάς δηλ. προς τους οποίους παρέχει υπόδειγμα διακονίας, προσφοράς και θυσίας.
Ένα ακόμη σημείο είναι αυτό πού λέγεται στο τέλος της περικοπής: «Ο Υιός του ανθρώπου» λέει το κείμενο «δεν ήλθε για να τον υπηρετήσουν, αλλά για να υπηρετήσει και να προσφέρει τη ζωή του λύτρο για όλους». Εδώ το βασικό είναι πού η θυσία του Χριστού χαρακτηρίζεται από τον ίδιο ως «λύτρον». Λύτρο λεγόταν τότε τα χρήματα ή το αντάλλαγμα που έδινε κάποιος για να εξαγοράσει, να ελευθερώσει έναν αιχμάλωτο πολέμου. Εδώ ο Χριστός χαρακτηρίζει ως λύτρο τον εαυτό του, τη ζωή του όλη που την πρόσφερε για να ελευθερώσει τους ανθρώπους από τη δύναμη του σατανά. Ο Χριστός, λοιπόν, εξαγόρασε, λύτρωσε τον κόσμο καθώς πρόσφερε το αίμα του και τη ζωή του όλη για την απελευθέρωσή μας από τις δυνάμεις του κακού. Γι’ αυτό και η ευγνωμοσύνη μας σ’ αυτόν πρέπει να εκδηλώνεται με τη διακονία των αδελφών και ιδιαίτερα των αναγκεμένων.
Το κεντρικό μήνυμα
Η εξουσία είναι αληθινός πειρασμός. Ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος κατάχρησής της. Ο Χριστός στην παραπάνω περικοπή μας τονίζει ότι η εξουσία στο χώρο της Εκκλησίας είναι πάντα διακονία και μόνο διακονία. Ας το έχουμε αυτό υπόψη μας πάντα. Όσοι τυχόν είμαστε στο χώρο μας, φορείς κάποιας «εξουσίας», να μη μας διαφεύγει ότι η αποστολή μας είναι θυσιαστική. Δεν είναι τίποτε άλλο παρά καθημερινή συνειδητοποίηση της ταπεινής αυτοπροσφοράς μας προς τον κάθε αδελφό. Αυτό ας είναι αξίωμα ζωής
π. Ι. Σ
