Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ιω 17,1-13

Το σημερινό Ευαγγέλιο είναι ένα μέρος της  Αρχιερατικης προσευχής του Κυρίου προς τον Πατέρα, η οποία έγινε μετά τον Μυστικό Δείπνο και ενόσω βρισκόταν ακόμη με τους μαθητές του στο υπερώο. Είναι μνημείο θεολογικού λόγου, προσευχή για τους μαθητές του και κατ’ επέκταση για την Εκκλησία, για μας όλους.

Η Περικοπή

Εκείνο τον καιρό, σήκωσε ο Ιησούς τα μάτια του στον ουρανό, και είπε: «Πατέρα, έχει έρθει η ώρα. Φανέρωσε τη δόξα του Υιού σου, ώστε και ο Υιός σου να φανερώσει τη δική σου δόξα. Εσύ του  έδωσες εξουσία πάνω σε όλους τους ανθρώπους, έτσι κι αυτός θα δώσει την αιώνια ζωή σε όλους αυτούς που του εμπιστεύθηκες.  Και να ποια είναι η αιώνια ζωή: Ν’ αναγνωρίζουν οι άνθρωποι  εσένα ως το μόνο αληθινό Θεό, καθώς κι εκείνον που έστειλες, τον Ιησού Χριστό. Εγώ φανέρωσα τη δόξα σου πάνω στη γη, αφού ολοκλήρωσα το έργο που μου ανέθεσες να κάνω. Τώρα λοιπόν εσύ,  Πατέρα, δόξασέ με κοντά σ’ εσένα με τη δόξα που είχα κοντά σου προτού να γίνει ο κόσμος. Εγώ σε έκανα γνωστό στους ανθρώπους που τους πήρες μέσα από τον κόσμο και μου τους εμπιστεύθηκες. Ανήκαν σ’ σένα, κι εσύ τους έδωσες σ’ εμένα κι έχουν δεχτεί τον λόγο σου. Αυτοί τώρα ξέρουν πως όλα όσα μου έδωσες προέρχονται από σένα∙γιατί τις διδαχές που μου έδωσες, εγώ τις έδωσα σ’ αυτούς, κι αυτοί τις δέχτηκαν και αναγνώρισαν πως πραγματικά από εσένα προέρχομαι, και πίστεψαν πως εσύ με απέστειλες στον κόσμο. Εγώ γι’ αυτούς παρακαλώ. Δεν παρακαλώ για τον κόσμο, αλλά γι’ αυτούς που μου έδωσες, γιατί ανήκουν σ’ εσένα. Κι όλα όσα είναι δικά μου είναι και δικά σου και τα δικά σου είναι και δικά μου, και δι’ αυτών θα φανερωθεί η δόξα μου. Τώρα δεν είμαι πια στον κόσμο, ενώ αυτοί μένουν μέσα στον κόσμο, κι εγώ έρχομαι σ’ εσένα. Άγιε Πατέρα, διατήρησέ τους στην πίστη με τη δύναμη του ονόματός σου που μου χάρισες, για να μείνουν ενωμένοι όπως εμείς. Όταν ήμουν μαζί τους στον κόσμο, εγώ τους διατηρούσα στην  πίστη με τη δύναμη του ονόματός σου. Αυτούς που μου έδωσες τους φύλαξα, και κανένας απ’  αυτούς δε χάθηκε, παρά μόνο ο άνθρωπος της απώλειας, για να εκπληρωθούν τα λόγια της Γραφής. Τώρα όμως εγώ έρχομαι σ’ εσένα, και τα λέω αυτά όσο είμαι ακόμα στον κόσμο, ώστε να έχουν τη δική μου τη χαρά μέσα τους σ’ όλη την πληρότητά της».

Χαρακτηριστικά της Κυριακής των Πατέρων

α) Η Εκκλησία μας τιμά αυτή την Κυριακή τους 318 Θεοφόρους Πατέρες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία έγινε στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ. από τον πρώτο Χριστιανό αυτοκράτορα, τον Άγιο Κωνσταντίνο. Συγκροτήθηκε κατά της αίρεσης του Αρείου και διατύπωσε βασικά άρθρα του «Συμβόλου τῆς Πίστεως»∙ κυρίως την πίστη στον Χριστό ως Ομοούσιο του Θεού Πατέρα και όχι ως κατώτερο Θεό. Πίστη που διαφυλάσσει σίγουρη και ακέραιη την σωτηρία των ανθρώπων.

β) Είναι 318 αυτοί οι Πατέρες, που έλαβαν μέρος στη Σύνοδο, όσοι και οι δούλοι του Αβραάμ στην Π. Διαθήκη, οι οποίοι κατατρόπωσαν τους εχθρούς του Λωτ, ανεψιού του Αβραάμ. Ο αριθμός των Πατέρων και η συμφωνία του αριθμού αυτού με την Π. Διαθήκη, δείχνει σαφώς την ύπαρξη θείου σχεδίου, που εξελίσσεται στην ιστορία της ανθρωπότητας.

γ) Αυτή τη μέρα διαβάζεται η περικοπή που περιέχει την προσευχή του Χριστού για τους μαθητές του, γιατί οι Πατέρες, οι άνθρωποι του Θεού, είναι οι συνεχιστές των μαθητών, για τους οποίους προσευχήθηκε ο Κύριος.

Και δ) οι ύμνοι, τους οποίους ακούσαμε σήμερα, είναι υπέροχοι. Ακούσαμε ύμνους των Πατέρων, όπως λ.χ. το θαυμάσιο δοξαστικό «τῶν ἁγίων πατέρων ὁ χορός…». Ακούσαμε την αναστάσιμη ακολουθία, όπως κάθε Κυριακή αυτής της περιόδου. Ακούσαμε μεθέορτους  ύμνους της Αναλήψεως, που γιορτάσαμε ήδη την Πέμπτη και τέλος προεόρτιους ύμνους της Πεντηκοστής. Πλούσιο, λοιπόν, το ρεπερτόριο και πλούσιο το περιεχόμενο της ακολουθίας. Αυτό συμβαίνει συχνά στην Εκκλησία μας. Και καλότυχος εκείνος που ξέρει και απολαμβάνει κάθε φορά αυτόν τον πλούτο.

Προσέγγιση της Περικοπής

Η Περικοπή είναι πλούσια σε θεολογικό περιεχόμενο. Ο Ευαγγελιστής Iωάννης, μέσα σε λίγες γραμμές συμπύκνωσε Θεολογία και Εκκλησιολογία κατά άριστο τρόπο. Από τον πλούτο αυτό να κρατήσουμε μερικά:

α) Ο Χριστός αποκαλεί στη συνομιλία του αυτή τον Θεό, Πατέρα. Η  προσφώνηση αυτή είναι κεφαλαιώδης στην πίστη μας. Χωρίς την γνώση του Θεού ως Πατέρα η γνώση μας θα ήταν εντελώς ελλιπής. Από αυτή την φανέρωση αρχίζει η Αποκάλυψη του Θεού.

β) Η προσευχή αυτή του Χριστού για τους μαθητές του, για τους Πατέρες της Συνόδου και για όλο τον κόσμο γίνεται σε αντιδιαστολή προς τον Ιουδαίο αρχιερέα, που τη μέρα του Εξιλασμού πρόσφερε θυσία μόνο για τον Ιουδαϊκό λαό. Είναι η προσευχή του Ανώτατου Αρχιερέα Χριστού, της οποίας οι κεντρικές γραμμές επαναλαμβάνονται στην Αγία Αναφορά σε κάθε θεία μας λειτουργία.

γ) Ο Ιησούς ζητά από τον Πατέρα του να τον δοξάσει όπως και αυτός να δοξάσει τον Πατέρα. Δόξα του Πατέρα είναι ο Σταυρός του Υιού και δόξα του Υιού είναι η Ανάστασή του. Ήλθε λοιπόν η ώρα η καθορισμένη στο προαιώνιο σχέδιο του Θεού, το σχέδιο της σωτηρίας του κόσμου δια του Σταυρού και της Ανάστασης.

δ) Παρακαλεί επίσης τον Ουράνιο Πατέρα ο Χριστός να μη ξεστρατίσει η Εκκλησία του από τις αλήθειες που εκείνος τους αποκάλυψε. Αυτές οι αλήθειες ήταν του Θεού. Τις φανέρωσε στον Χριστό για να τις δώσει εκείνος στους μαθητές και δι’ αυτών σε όλους μας. Αυτές εξασφαλίζουν και την ενότητα και την ειρήνη. Ζητά λοιπόν ο Χριστός να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού τις αλήθειες του. Αυτές παρέχουν ζωή αιώνια. Είναι δε αιώνια ζωή η γνώση του Θεού ως Πατέρα και η γνώση του Υιού, που εκείνος απέστειλε στον κόσμο. Και η γνώση αυτή εξασφαλίζεται δια του Αγίου Πνεύματος.

ε) Η περικοπή παρουσιάζει τον Χριστό να προσεύχεται για την ενότητα και την ειρήνη των μαθητών του, που αποτελούν τον πυρήνα της Εκκλησίας. Αυτή η πράξη του Χριστού είναι η παρακαταθήκη και για μας, που αποτελούμε την Εκκλησία τού σήμερα. Αν ο Χριστός εμφανίζεται στην Κ. Διαθήκη τόσο συχνά, ιδιαίτερα στον Ευαγγελιστή Λουκά, να προσεύχεται στον Θεό, πόσο μάλλον πρέπει να κάνουμε και εμείς το ίδιο. Οι εκ μέρους του εχθρικού κόσμου επιθέσεις εναντίον μας δεν αντιμετωπίζονται παρά μόνο με την ταπεινή μας προσευχή «πρὸς τὸν δυνάμενον σώζειν». Η προσευχή είναι σαν την αναπνοή μας, που μας διατηρεί στη ζωή.

στ) Η Περικοπή μιλάει για το αγαθό της ειρήνης και της ενότητας, που πρέπει να υπάρχει στην Εκκλησία. Όμως, μιας ειρήνης και μιας ενότητας που δεν έχει σχέση με τα κακέκτυπά της. Όχι λ.χ. σαν την «Pax Romana =Ρωμαϊκή ειρήνη», η οποία είχε επιβληθεί με τη δύναμη των όπλων σε όλη τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αλλά σαν εκείνη που είναι κατά το πρότυπο της ειρήνης και της ενότητας πού υπάρχει στα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας της ειρήνης και της ενότητας που στηρίζεται στο «καθώς ἡμεῖς», που λέει ο Χριστός στη σημερινή περικοπή.

Η χαρά του Χριστού η πεπληρωμένη

Η Περικοπή τελειώνει με τη διαβεβαίωση του Χριστού ότι αυτά τα πολύ αισιόδοξα για την πίστη λέγονται, για να έχουν πρώτα  οι μαθητές, και στη συνέχεια όλοι οι πιστοί, την «χαράν τοῦ Χριστοῦ πεπληρωμένην». Ο Κύριος γνώριζε ότι ο Σταυρός του και το πάθος του θα γέμιζε την καρδιά των μαθητών και το είναι τους ολόκληρο με απογοήτευση και απόγνωση. Θα ένοιωθαν προδομένοι που τον ακολούθησαν∙απατημένοι που τον πίστεψαν. Προλέγει, λοιπόν, αυτό που θα διαδεχθεί το μαύρο πέπλο του τέλους του: την χαρά που θα έλθει με την Ανάσταση, την χαρά που θα είναι δική του χαρά στην πληρότητά της.

π. Ι. Σ