Η Περικοπή

Είπε ο Κύριος: Το λυχνάρι του σώματος είναι τα μάτια. Αν λοιπόν τα μάτια σου είναι γερά, όλο το σώμα σου θα είναι στο φως.  Αν όμως τα μάτια σου είναι χαλασμένα, όλο το σώμα σου θα είναι στο σκοτάδι. Κι αν το φως που έχεις, μεταβληθεί σε σκοτάδι, σκέψου πόσο θα ‘ναι το σκοτάδι! Κανείς δεν μπορεί να είναι δούλος σε δυο κυρίους∙ γιατί ή θα μισήσει τον ένα και θα αγαπήσει τον άλλο, ή θα στηριχθεί στον ένα και θα περιφρονήσει τον άλλο. Δεν μπορείτε να είστε δούλοι και στο Θεό και στο χρήμα. Γι’ αυτό, λοιπόν, σας λέω: Μη μεριμνάτε για τη ζωή σας, τι θα φάτε και τι θα πιείτε ούτε για το σώμα σας, τι θα ντυθείτε. Η ζωή δεν είναι σπουδαιότερη από την τροφή; Και το σώμα δεν είναι σπουδαιότερο από το ντύσιμο; Κοιτάξτε τα πουλιά που δεν σπέρνουν ούτε θερίζουν ούτε συνάζουν αγαθά σε αποθήκες, κι όμως ο ουράνιος  Πατέρας σας τα τρέφει∙ εσείς δεν αξίζετε πολύ περισσότερο απ’ αυτά; Κι έπειτα, ποιος από σας μπορεί με το άγχος του να προσθέσει έναν  πήχυ  στο ανάστημά του; Και γιατί τόσο άγχος για το ντύσιμό σας; Ας σας διδάξουν τα αγριόκρινα πώς μεγαλώνουν: δεν κοπιάζουν ούτε γνέθουν∙ κι όμως σας βεβαιώνω πως ούτε ο Σολομών σ’ όλη του τη μεγαλοπρέπεια δεν ντυνόταν όπως ένα από αυτά. Αν όμως ο Θεός ντύνει έτσι το αγριόχορτο, που σήμερα υπάρχει κι αύριο θα το ρίξουν στη φωτιά, δεν θα φροντίσει πολύ περισσότερο για σας, ολιγόπιστοι; Μην έχετε, λοιπόν, άγχος και μην αρχίσετε να λέτε: «τι θα φάμε;» ή «τι θα πιούμε;» ή «τι θα ντυθούμε;» γιατί, για όλα αυτά αγωνιούν όσοι δεν εμπιστεύονται τον Θεό∙ ο ουράνιος όμως Πατέρας σας ξέρει καλά ότι έχετε ανάγκη απ’ όλα αυτά. Γι’ αυτό πρώτα απ’ όλα να ζητείτε τη βασιλεία του Θεού και την επικράτηση του θελήματός του, κι όλα αυτά θα ακολουθήσουν».

Προκαταρκτικές Παρατηρήσεις

α) Η Περικοπή είναι τμήμα της επί του όρους ομιλίας του Κυρίου. Τα επί μέρους θέματα της Περικοπής βρίσκονται, κυρίως στον Λουκά και δευτερευόντως στον Μάρκο, εγκατεσπαρμένα σε διάφορα σημεία των Ευαγγελίων τους. Αυτή η τακτική, της συγκέντρωσης ομοειδούς υλικού από τον Ματθαίο, κατά ομάδες, αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμά του.

β) Η Περικοπή μιλάει γενικώς για την εμπιστοσύνη που οφείλει να επιδεικνύει ο άνθρωπος έναντι του Θεού.  Εμπιστοσύνη, η οποία τον προφυλάσσει από το ψυχοφθόρο άγχος.

Προσέγγιση της Περικοπής

Της Περικοπής προηγείται μια γενική ρήση, που λειτουργεί σαν αξίωμα για όλη την Περικοπή. Με όσα περί του οφθαλμού ως λυχναριού – φακού του σώματος λέει o Κύριος, θέτει ένα ερώτημα στον καθένα μας:  Καθοδηγείστε από τον θείο νόμο, που είναι «λύχνος τοῖς ποσίν…καὶ φῶς τοῖς τρίβοις»; Έχετε πνευματικές δυνάμεις, ώστε να πορεύεσθε σύμφωνα με αυτόν; Διαθέτετε καθαρή πνευματική όραση, για να βλέπετε τα πράγματα σωστά; Έχετε ξάστερο εσωτερικό μάτι να τα διακρίνετε ή είστε κολλημένοι στα γήινα; Και αρχίζει να απαριθμεί ποιοι θεωρούνται συνήθως γήινοι θησαυροί. Δεν είναι όσοι αναφέρει. Απλά παραδείγματα φέρνει.

α) Ως πρώτον τοποθετεί ο Κύριος την συσσώρευση γενικά  υλικών αγαθών. Αρχίζει με κάτι σαν γνωμικό: Είναι αδύνατο, λέει, σε ένα δούλο να υπηρετεί συγχρόνως δυο κυρίους και να είναι και οι δυο ευχαριστημένοι από τον δούλο και ταυτόχρονα να είναι ο δούλος συνεπής στις υποχρεώσεις του και προς τους δυο. Αυτό θα πει ότι δεν μπορεί ο άνθρωπος να παίζει διπλό παιχνίδι, να μοιράζει δηλαδή την καρδιά του μεταξύ Θεού και υλικών αγαθών, μεταξύ ουράνιων και επίγειων θησαυρών. Πρέπει να διαλέξει.  Γιατί δεν μπορούμε να είμαστε πιστοί, όπως μας θέλει ο Θεός, και ταυτόχρονα απόλυτα κολλημένοι σαν το στρίδι στα ενθαδικά πράγματα; Μπορούμε, αδελφοί, να ταξιδεύσουμε ταυτόχρονα προς δυο διαφορετικές κατευθύνσεις;

β) Έπειτα συνδέει η περικοπή μας τα βιοτικά αγαθά με την αγχώδη φροντίδα για τη διασφάλισή  τους. Ο άνθρωπος άγχεται, ιδιαίτερα στις μέρες μας, αποκλειστικά λ.χ. για  την αφθονία υλικών αγαθών. Και δεν εννοούμε την απλή φροντίδα για τη διατήρηση της ζωής του και την συντήρηση της οικογένειάς του, που απορρέει και από τη λογική και από την προσταγή του Θεού, αλλά για την αγχώδη και αγωνιώδη μέριμνα για τα παρόντα∙ εννοούμε την τυφλή προσκόλληση σ’ αυτά και μόνο σ’ αυτά. Γιατί πιστεύουμε ότι η διατήρηση στη ζωή οφείλεται μόνο στην αφθονία σ’ αυτά.

Έτσι δίνουμε την εντύπωση ότι μια προτροπή και μόνη έχουμε ενστερνισθεί, το αρχαίο: «Διαβάτη, φάγε και πιε και καλοπέρασε∙ όλα τ’ άλλα δεν αξίζουν τίποτα», που ήταν γραμμένο στο μνημείο του Σαρδανάπαλου στην Ταρσό, την πατρίδα του Αποστόλου Παύλου. (Το ρητό αυτό θύμισε στον Απόστολο  το παρεμφερές λόγιο του Μενάνδρου «φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γάρ ἀποθνήσκομεν», που υπενθυμίζει, κατακρίνοντάς το, στην πρώτη προς Κορινθίους επιστολή του). Και δεν βλέπομε, δεν ακούμε, δεν ανοίγουμε την καρδιά μας σε χίλιες δυο προτροπές της Κ. Διαθήκης για νηφάλια στάση έναντι των υλικών αγαθών.

γ) Η αλήθεια είναι ότι αυτό το άγχος κατατρώγει τον άνθρωπο. Είναι καθρέπτης που αποδεικνύει την εσωτερική μας ανασφάλεια, τον φόβο προ του αγνώστου, τον τρόμο του θανάτου. Νομίζουμε, πολύ λανθασμένα, ότι θα διασφαλιστούμε με την αφθονία των υλικών αγαθών. Ότι θα ξεπεράσουμε τον θάνατο και θα μείνουμε αιώνιοι.

δ) Το ίδιο ισχύει για την αγχώδη  φροντίδα για την ενδυμασία μας (και δεν εννοούμε την φροντίδα για την προφύλαξη από τις καιρικές συνθήκες, αλλά το πολύ παραπάνω). Η εντύπωση που δίνουμε συνήθως, είναι ότι το σώμα μπορεί μόνο η πλούσια και εξεζητημένη ενδυμασία να το διατηρήσει, να το προφυλάξει και να το καταξιώσει. Ότι αυτή  εξασφαλίζει στον άνθρωπο όνομα, δόξα, κοινωνική επιβολή. Γι’ αυτό και η μανιώδης φροντίδα για τον καλλωπισμό μας.  Όμως, ο Χριστός είναι κατηγορηματικός ότι η πραγματική ζωή είναι στα χέρια του Θεού∙ότι η αληθινή δόξα, η ομορφιά και το μεγαλείο δεν εξασφαλίζονται από τον πλούτο των βιοτικών αγαθών αλλά από την προσκόλλησή μας και τη σχέση μας προς τον ζωοδότη Χριστό.

ε) Ο Χριστός επιμένει ότι για το τι θα  φάμε, τι θα πιούμε, τι θα ντυθούμε, ο άνθρωπος πρέπει απλά να μιμείται-και μη μας φαίνεται παράξενο- το ζωικό και φυτικό κόσμο. Να μιμείται τα πτηνά λ.χ. που, χωρίς να  είναι οκνηρά και αδιάφορα για την τροφή τους, αποτελούν τρανό δείγμα της πατρικής φροντίδας του Θεού για τα κτίσματά του.  Τα άγρια επίσης κρίνα, που φύονται και αυξάνουν, ιδίως στα μέρη της Παλαιστίνης, χωρίς κοπιώδη φροντίδα, ως κτίσματα του Θεού, μας  βεβαιώνουν για το ίδιο πράγμα: τα φροντίζει και τα ντύνει η πρόνοια και η αγάπη του Θεού. Ο ζωικός και φυτικός κόσμος δηλαδή καλείται να γίνει υπόδειγμα και καθοδηγητής στην περίπτωση αυτή του ανθρώπου και όχι το αντίθετο.

Μηνύματα  

Ο Κύριος απευθύνεται στους μαθητές και στην Εκκλησία του. Μας καλεί σε μια αυτονόητη καλή σχέση με τα αγαθά του παρόντος λίαν καλού-όχι όμως άριστου- κόσμου. Όχι σε αγχώδη σχέση και εξάρτηση από αυτά, πιστεύοντας ότι αυτά εξασφαλίζουν τη ζωή ετούτη ή ότι όπισθεν αυτών μπορούμε να οχυρωθούμε μένοντας ασφαλείς και αιώνιοι. Όση μέριμνα και αγωνία κι αν επιδεικνύει, άλλωστε ο άνθρωπος σ’ αυτά, δεν μπορεί να προσθέσει έναν πήχη στο ανάστημά του. Να τα εκτιμούμε διότι μας προάγουν στη βασιλεία των ουρανών. Ο άνθρωπος, όμως, αποδεσμευμένος από αυτά να προτιμάει να είναι προσκολλημένος στο Θεό. Ενωμένος εδώ με τον Θεό εμπιστεύεται στην αγάπη και την πρόνοιά του. Δεν γίνεται οκνηρός. Αντίθετα εργαζόμενος και φυλάγοντας αυτό που του δόθηκε, προσμένει τη βασιλεία των ουρανών, τον άλλο κόσμο της Αναστάσεως.  Εκεί θα απολαμβάνει την κοινωνία με τον Θεό και την πληρότητα της ζωής με τους συνανθρώπους του. Θα είναι χορτάτος από αυτή την κοινωνία, σύμφωνα με το «χορτασθήσομαι ἐν τῶ ὀφθῆναι μοι τὴν δόξαν σου».

π. Ι. Σ