Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μθ 5, 14-29

Η Περικοπή

Είπε ο Κύριος στους μαθητές του: «Εσείς είστε το φως για τον κόσμο∙ μια πόλη χτισμένη ψηλά στο βουνό, δεν μπορεί να κρυφτεί. Οι άνθρωποι, όταν ανάψουν το λυχνάρι, δεν το βάζουν κάτω από το δοχείο με το οποίο μετρούν το σιτάρι, αλλά το τοποθετούν στον λυχνοστάτη, για να φωτίζει όλους τους ανθρώπους του σπιτιού. Έτσι να λάμψει και το δικό σας φως μπροστά στους ανθρώπους, για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξολογήσουν τον ουράνιο Πατέρα σας. Μη νομίσετε πως ήρθα για να καταργήσω τον νόμο ή τους προφήτες. Δεν ήρθα για να τα καταργήσω, αλλά για να τα πραγματοποιήσω. Σας βεβαιώνω πως όσο υπάρχει ο κόσμος, έως τη συντέλειά του, δεν θα πάψει να ισχύει ούτε ένα γιώτα ή μια οξεία από τον νόμο. Όποιος, λοιπόν, καταργήσει ακόμα και μια από τις πιο μικρές εντολές αυτού του νόμου και διδάξει έτσι τους άλλους, θα θεωρηθεί  ελάχιστος στη βασιλεία του Θεού, ενώ όποιος τις τηρήσει όλες και διδάξει έτσι και τους άλλους, αυτός θα θεωρηθεί μεγάλος στη βασιλεία του Θεού».

Χαρακτηριστικά της Κυριακής των Πατέρων

α) Τιμάμε σήμερα τους 630 Πατέρες της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία συνήλθε το 451 στην Χαλκηδόνα. Η Σύνοδος συγκροτήθηκε με αφορμή τις αιρέσεις που αμφισβητούσαν την αλήθεια ότι ο Χριστός είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος.   Οι αποφάσεις της εξασφαλίζουν σίγουρη και ακέραιη την σωτηρία των ανθρώπων.  

β) Συγκεκριμένα η Σύνοδος δογμάτισε την εξής σπουδαία αλήθεια: Ο Χριστός είναι τέλειος Θεός για να μπορεί ως Θεός τέλειος να σώζει τον άνθρωπο∙ και ταυτόχρονα είναι τέλειος άνθρωπος για να μπορεί ως τέλειος άνθρωπος να μας καταλαβαίνει, να μας νιώθει.

γ) Τους Πατέρες δεν πρέπει να τους βλέπουμε μόνο σαν ουδέτερους κήρυκες και εγγυητές των αληθειών της πίστης μας, σαν αυτούς που με ακρίβεια κράτησαν μόνο τα δόγματα της πίστης μας. Αλλά να τους βλέπουμε και ως αγίους στο βίο τους. Σαν αυτούς που με την αγιοσύνη τους και τη βιωτή τους  διαμόρφωσαν την παράδοση, μέσα στην οποία και με την οποία ζούμε.

δ) Αυτή τη μέρα διαβάζεται η περικοπή που παρομοιάζει τους Αποστόλους με φως που φωτίζει και με πόλη που είναι χτισμένη επάνω σε λόφο. Αυτές οι παρομοιώσεις ταιριάζουν απόλυτα στους Πατέρες, που είναι οι συνεχιστές των Αποστόλων. Η ζωή τους και ο λόγος τους παρομοιάζεται με το φως των ανθρώπων. Οι ίδιοι ισοδυναμούν με πόλη που είναι «επάνω όρους κειμένη» και είναι ορατή από όλους.

ε) Η Περικοπή περιλαμβάνει δύο επί μέρους τμήματα της επί του Όρους ομιλίας του Κυρίου. To πρώτο, όπως είπαμε, αποκαλεί τους μαθητές φως και πόλη κειμένη επάνω όρους. Είναι συνέχεια της παρομοίωσής τους ως αλατιού, το οποίο κάνει την τροφή νόστιμη και τη διατηρεί ώστε να μη σαπίσει.  Το δεύτερο ασχολείται με τον Μωσαϊκό Νόμο, δηλαδή με το πώς πρέπει αυτός να αντιμετωπίζεται από τους αληθινούς μαθητές του Χριστού.

Και στ) καταστατικό χάρτη της Εκκλησίας ονόμασαν κάποιοι την επί του Όρους ομιλία του Κυρίου. Δηλαδή κώδικα κοινωνικής και ατομικής ζωής του ανθρώπου. Θα την χαρακτήριζα μάλλον καρδιά της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Γιατί μόνο κοινωνική ζωή είναι η ανθρώπινη ζωή.

Προσέγγιση  της Περικοπής

α) Το φως, με το οποίο παρομοιάζονται στην Περικοπή μας οι Απόστολοι, κατ’ επέκταση οι ποιμένες – πατέρες της Εκκλησίας και τα μέλη της Εκκλησίας, έχει άπειρες διαστάσεις στην εκκλησιαστική μας ζωή. Αποδίδει την θεϊκή ουσία. Φανερώνει τον Θεό Πατέρα. Χαρακτηρίζει τον Υιό, τον ανατέλλοντα Κύριο. Προαναγγέλλει το Άγιο Πνεύμα. «Φως ο Πατήρ,  φως ο Λόγος, φως και το Άγιον Πνεύμα», όπως ψάλλουμε στη γιορτή της Μεταμόρφωσης, τη γιορτή του  φωτός.

Στην Π. Διαθήκη το φως πρόβαλλε, με τον δημιουργικό λόγο του Θεού, μέσα από το αρχικό χάος και το πλήρες σκοτάδι. Στην καθημερινή μας ζωή φωτίζει τον κόσμο σε ό, τι αυτός κάνει από τα καθημερινά, τα τρέχοντα μέχρι τα υψηλότερα.

Όσοι Ισραηλίτες, λοιπόν, άκουγαν από τον Χριστό ότι οι Απόστολοι είναι το φως του κόσμου, σκέπτονταν πρώτα τον Θεό, γιατί για τον Ισραηλίτη φως είναι ο Θεός.  Πήγαινε ο νους τους ακόμη στον νόμο του, γιατί και αυτός χαρακτηριζόταν ως φως. Κυρίως όμως οι σύγχρονοι του Χριστού σκέπτονταν τον ίδιο το Μεσσία αλλά και τα μέλη της Εκκλησίας, τα οποία είναι και ονομάζονται φως του κόσμου.

Είχε, λοιπόν, ποικίλους αποδέκτες ο χαρακτηρισμός του φωτός. Κυρίως όμως, στο στόμα του Χριστού φως είναι οι μαθητές του, γιατί η θέση τους και ο προορισμός τους είναι ποικίλος.  Ανακεφαλαιώνονται όμως στα εξής : Να βλέπουν το άκτιστο φως του Θαβώρ και να λαμβάνουν την άκτιστη χάρη. Όλες οι πράξεις τους να αντέχουν στο φως της δημοσιότητας. Να κηρύττουν τον φωτοδότη Κύριο και να οδηγούν τον κόσμο στο φως του. Να τον χειραγωγούν στην τρίβο της ευσέβειας.

β) Το ότι οι μαθητές του Χριστού και στη συνέχεια οι πατέρες και οδηγοί του λαού ως φώτα άναψαν από τον φωτοδότη Χριστό είναι γεγονός∙ είναι δεδομένο. Η Περικοπή όμως, τονίζει και κάτι άλλο εξίσου σπουδαίο: Ο Χριστός άναψε το φως. Αυτό πρέπει να μείνει καιόμενο και φωτίζον, όπως το λυχνάρι που το ανάβαμε τον παλιό καιρό, το βάζαμε στο λυχνοστάτη και εκείνο διαρκώς, όσο χρόνο έπρεπε, φώτιζε το σπιτικό μας.

Με απλά λόγια λέει στους μαθητές του και δι’ αυτών στους  Χριστιανούς όλων των εποχών ο Χριστός:  Τώρα σας άναψα για να φωτίζετε. Να παραμείνετε καιόμενοι και φωτίζοντες πολύ, μακριά και ευρέως.  Να μη συμβεί ό,τι και με πολλά σπίτια Εβραίων της εποχής εκείνης, που άναβαν το λυχνάρι για λίγο.  Μετά, προκειμένου να κοιμηθούν, το κάλυπταν με τον μόδιο (μετρητή σιταριού) για να σβήσει σιγά σιγά χωρίς να γεμίσει ο χώρος με καπνό. Να μη συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο. Το φως σας άναψε, για να καίει διαρκώς. Αυτό σημαίνει:  να κάνετε μόνιμα καλά έργα, γιατί η Χριστιανική σας ιδιότητα εκφράζεται με έργα και όχι θεωρίες. Με πρώτο το έργο της ιεραποστολής.

Οι μαθητές, λοιπόν, είναι φως για να φωτίζουν. Δεν είναι δυνατό να αποκρύψουν την φωτιστική τους ιδιότητα. Δεν μπορούν επίσης να αρκεστούν σε μια κρύφια θρησκευτικότητα∙ να κρατήσουν για τους εαυτούς τους τη δωρεά που έλαβαν από τον Κύριο. Κλήθηκαν για μια θυσιαστική προσφορά μόνιμη.

γ) Ο Κύριος παρομοιάζει τους μαθητές του επίσης με πόλη επάνω όρους κειμένη. Με πόλη περίβλεπτο. Που δεν μπορεί να κρυφτεί.  Ούτε να παρασυρθεί από τα ρυάκια της βροχής. Πόλη αντοχής. Πόλη που δεν μπορεί να αποκρύψει τίποτε δικό της. Όχι όμως πόλη που είναι για το «θεαθήναι τοις ανθρώποις». Αλλά πόλη που αναγκαστικά φαίνεται από όλους. Είναι πόλη που φωτίζει και λάμπει από την καθαρότητά της. Όχι από ανθρωπαρέσκεια  και επίδειξη.

δ) Το δεύτερο μέρος της Περικοπής αναφέρεται στο ευρύ θέμα του Μωσαϊκού Νόμου, για τον οποίο δεν μπορούμε να πούμε όσα πρέπει. Σημειώνουμε μόνο ότι η Περικοπή τονίζει ότι ο Χριστός δεν καταλύει τον Νόμο, ούτε τον καταργεί, ούτε τον ακυρώνει. Ο Νόμος θα εξακολουθεί να ισχύει μέχρι συντελείας του αιώνος, όπως όμως «ἐπληρώθη» από τον Κύριο. Όποιος επιμένει στην ιουδαϊκή του ερμηνεία, αποκλείεται της βασιλείας του Θεού. Οι μαθητές και οι άγιοι της Εκκλησίας μας εφάρμοζαν τον Μωσαϊκό Νόμο κατά το πρότυπο του Κυρίου.

Μηνύματα

Οι Απόστολοι του Χριστού, οι Πατέρες και η Εκκλησία μας  με το βίο τους και τη διδασκαλία τους αποτελούν το πνευματικό φως του κόσμου και την πόλη που είναι περίβλεπτος. Η θέση ημών των πιστών και η αποστολή μας στον κόσμο είναι να τους μιμούμαστε. Όχι να φαινόμαστε ως φως και πόλη περίβλεπτος, αλλά να «φαίνουμε» (να φωτίζουμε) ως μεγάλοι φωστήρες και να φέγγουμε «έργω και λόγω», ακολουθώντας κατά πνεύμα και γράμμα τον Χριστό μας.

π. Ι. Σ.