Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα:Μθ 14, 14- 22
H Περικοπή
Εκείνο τον καιρό, ο Ιησούς είδε πολύν κόσμο και τούς σπλαχνίστηκε, και γιάτρεψε τους αρρώστους των. Όταν έπεσε το δειλινό, τον πλησίασαν οι μαθητές του και του είπαν: «Ο τόπος είναι έρημος, και η ώρα πια περασμένη. Διώξε τον κόσμο να πάνε στα χωριά για να αγοράσουν φαγητά να φάνε». Ο Ιησούς όμως τους είπε: «Δεν υπάρχει λόγος να φύγουν. Δώστε τους εσείς να φάνε». «Δεν έχουμε εδώ παρά πέντε ψωμιά και δυο ψάρια», του απάντησαν. «Φέρτε μου τα εδώ», τους λέει. Κι αφού πρόσταξε τον κόσμο να καθίσει για φαγητό πάνω στο χορτάρι, πήρε τα πέντε ψωμιά και τα δύο ψάρια, έστρεψε το βλέμμα του στον ουρανό, τα ευλόγησε, έκοψε τα ψωμιά σε κομμάτια και τα έδωσε στους μαθητές, και οι μαθητές στο πλήθος. Έφαγαν όλοι και χόρτασαν. Και μάζεψαν τα περισσεύματα από τα κομμάτια, δώδεκα κοφίνια γεμάτα. Αυτοί που έφαγαν ήταν περίπου πέντε χιλιάδες άνδρες, χωρίς τις γυναίκες και τα παιδιά. Αμέσως ύστερα ο Ιησούς υποχρέωσε τούς μαθητές του να μπουν στο καΐκι και να πάνε να τον περιμένουν στην απέναντι όχθη, ωσότου αυτός διαλύσει τα πλήθη.
Χαρακτηριστικά της Περικοπής
α) Το θαύμα έγινε σε έρημο τόπο, κάπου εκεί στη Βηθσαϊδά, μετά την απόρριψη του Ιησού από τους Ιουδαίους και μετά τη θανάτωση του Ιωάννη του Βαπτιστή από τον Ηρώδη. Μέσα, δηλαδή, σε κλίμα ιδιαίτερης φόρτισης. Πήγε εκεί ο Ιησούς ίσως και για ασφάλεια. Μακριά από την επικράτεια του Ηρώδη.
β) Ο Χριστός όμως πήγε και για έναν άλλο λόγο. Ήταν λίγο μετά την επιστροφή των μαθητών από περιοδεία στην οποία τους είχε στείλει. Οι μαθητές χρειάζονταν ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Ήταν τόσο πολύς ο κόσμος που κατέφευγε σ’ αυτούς, ώστε δεν εύρισκαν καιρό ούτε να φάνε. Και στην παρούσα περίπτωση το ίδιο έγινε∙ ο Χριστός και οι μαθητές έφυγαν με το πλοίο για έρημο τόπο και ο λαός τούς πρόλαβε και μαζεύτηκε πλήθος στην αντίπερα όχθη. Οπότε, ενώ έφυγε για να ξεκουραστεί, άρχισε να διδάσκει πάλι το λαό και να θεραπεύει τους αρρώστους.
γ) Η περικοπή και το θαύμα της διατροφής των πεντακισχιλίων από πέντε ψωμιά και δύο ψάρια, αναφέρεται στην Κ. Διαθήκη και από τους τέσσερις Ευαγγελιστές. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι το θέμα με το οποίο συνδέθηκε, δηλαδή η Θεία Ευχαριστία, ενδιέφερε εντελώς ξεχωριστά την Αγία Γραφή και την πρώτη Εκκλησία.
δ) Παράλληλα με τη διήγηση της θαυματουργικής διατροφής των πεντακισχιλίων ο Μάρκος ( 8,1-9) και ο Ματθαίος (15,32-39) μιλούν και για δεύτερο θαύμα διατροφής με διαφορετικά αριθμητικά δεδομένα (επτά άρτοι, λίγα ιχθύδια, τετρακισχίλιοι άνδρες, επτά σπυρίδες περισσεύματα).
Προσέγγιση της Περικοπής
α) Ο Χριστός μιλάει ενώπιον πολύ κόσμου. Ο ευαγγελιστής, και σ’ αυτή την περίπτωση προκειμένου να αποδώσει την πνευματική κατάσταση του Χριστού, όταν είδε το πλήθος του κόσμου, χρησιμοποιεί τη φράση «ἐσπλαγχνίσθη ἐπ’ αὐτοῖς». Είναι μια φράση και ένα ρήμα που δεν αποδίδει μόνο τη συμπόνοια του Ιησού, αλλά εκφράζει κάτι το πολύ βαθύτερο και καταπληκτικό. Το ρήμα χρησιμοποιείτο για τις γυναίκες, όταν γεννούσαν. Δήλωνε, δηλαδή, κάτι σαν σχίσιμο των σπλάγχνων τους . Επομένως τοκετό θυμίζει η λέξη. Γέννηση νέων υπάρξεων που συντονίζονται με τον Χριστό και τον ακολουθούν.
Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας την επί πλέον πληροφορία του Μάρκου, ότι ο λαός «ἦσαν ὡς πρόβατα μὴ ἔχοντα ποιμένα», καταλαβαίνουμε ότι ο Χριστός λειτουργεί ως ποιμένας: συγκεντρώνει γύρω του το λαό του. Τον νοιάζεται. Τον τροφοδοτεί ως Μεσσίας.
β) Κάνει εντύπωση το ενδιαφέρον που δείχνουν οι μαθητές του Χριστού για τον λαό και η ενεργός συμμετοχή τους κατά την όλη διεξαγωγή του θαύματος. Οι μαθητές υποδεικνύουν στον Χριστό την ανάγκη να αφήσει το λαό να πορευτεί για εξοικονόμηση τροφής. Ο Χριστός προτείνει σ’ αυτούς να δώσουν οι ίδιοι τροφή. Αυτοί προσάγουν στον Χριστό τα πέντε ψωμιά και τα δύο ψάρια. Αυτοί, κατά τη διήγηση του Μάρκου και του Λουκά, τακτοποιούν τον λαό κατά ομάδες, ανά πενήντα, πάνω στο χορτάρι (πράξη που θύμιζε χωροταξικά την κατά ομάδες χορήγηση του μάννα στην έρημο). Σ’ αυτούς δίδει ο Χριστός τον ήδη ευλογημένο άρτο. Αυτοί τον μοιράζουν στον κόσμο∙ και ο αριθμός των κοφινιών είναι δώδεκα, όσοι και οι ίδιοι. Αυτή ἡ ενεργός συμμετοχή των μαθητών στο θαύμα υπενθυμίζει τον ρόλο των ηγετών της Εκκλησίας στην Θεία Ευχαριστία, με την οποία συνδέεται η Περικοπή.
γ) Ο Κύριος είναι καθ’ όλη τη διάρκεια του θαύματος το κύριο πρόσωπο. Αυτός συμπονάει και νοιάζεται για το πλήθος που, όπως είπαμε, μοιάζει σαν να το γεννά. Και η αποφασιστική πράξη του είναι σημαντικότατη: Είναι χαρακτηριστική η στροφή των οφθαλμών του στον ουρανό και η ευλογία του άρτου. Είναι πράξη που θυμίζει τον Μυστικό Δείπνο το βράδυ της Μ. Πέμπτης. Αυτόν και προαναγγέλλει. Οι λέξεις με τις οποίες και οι τέσσερις Ευαγγελιστές περιγράφουν το γεγονός του χορτασμού των πεντακισχιλίων, είναι οι ίδιες με τις οποίες μας παραδίδεται το μυστήριο της Ευχαριστίας.
δ) Κάτι το πολύ ουσιαστικό: Όλοι οι Ευαγγελιστές διηγούνται το θαύμα της διατροφής των πεντακισχιλίων. Οι τρείς Συνοπτικοί διηγούνται στο σύνολό της την πράξη της Μ. Πέμπτης: Την παράδοση του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας. Διασώζουν, δηλαδή, τα λόγια του Χριστού «Λάβετε φάγετε…» και «Πίετε εξ αυτού πάντες…» λόγια που είπε το βράδυ της Μ. Πέμπτης ο Χριστός. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, όμως, δεν κάνει καμμιά αναφορά στα Ευχαριστιακά λόγια του Ιησού. Μας περιγράφει, δηλαδή, μόνο το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών και τη σχετική με την ταπείνωση και διακονία ομιλία του. Και παραλείπει την παράδοση του μυστηρίου της Ευχαριστίας. Γιατί να συμβαίνει αυτό; Αυτό που μπορούμε να πούμε εμείς είναι ότι ο Ιωάννης έχει πει τα σχετικά με το ουράνιο μάννα και τον ουράνιο άρτο, δηλαδή το Σώμα του Κυρίου, στην διήγηση της διατροφής των πεντακισχιλίων, την οποία διηγείται πολύ εκτενώς. Τα σχετικά δε με το αίμα του τα προεικόνισε ήδη στο θαύμα της μεταβολής του νερού σε κρασί αρίστης ποιότητας στο θαύμα της Κανά.
Με τα παραπάνω θέλουμε να τονίσουμε την εξαιρετική αξία που έχει για την Εκκλησία μας το θαύμα της διατροφής των πεντακισχιλίων. Έφτασε δηλαδή, στον Ευαγγελιστή Ιωάννη, να αντικαθιστά εν μέρει ακόμη και την περιγραφή του Μυστικού Δείπνου.
ε) Η αναφορά των περισσευμάτων (δώδεκα κοφίνια γεμάτα) είναι επίσης σημαντική. Ο αριθμός δώδεκα υπαινίσσεται τις δώδεκα παλαιές φυλές του Ισραήλ. Ο Χριστός είναι εν προκειμένω ο Μεσσίας, ο οποίος τρέφει τις δώδεκα φυλές του νέου Ισραήλ, δηλαδή την Εκκλησία, τις χορταίνει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να υπάρχουν και περισσεύματα.
Και ζ) ο Ευαγγελιστής Ματθαίος προσθέτει κάτι που θα πρέπει να το σχολιάσουμε. Μας λέει στο τέλος της Περικοπής, ότι ο Ιησούς έστειλε τους μαθητές του στην απέναντι όχθη μέχρι να διαλύσει αυτός το πλήθος. Αυτό μας παραπέμπει στην αντίστοιχη διήγηση του Ευαγγελιστή Ιωάννη, ο οποίος μας δίνει την πληροφορία ότι μετά τη διατροφή ακολούθησαν εκδηλώσεις ενθουσιαστικές του κόσμου υπέρ του Ιησού ως Μεσσία. Ο Ιησούς έπρεπε να διαλύσει τις εκδηλώσεις αυτές, διότι ήθελε να αποφύγει κάθε κοσμικό έπαινο. Δεν αποκλείεται δε τις εκδηλώσεις αυτές να τις υιοθετούσαν εν μέρει και οι μαθητές.
Μηνύματα
α) Το θαύμα του χορτασμού των πέντε χιλιάδων ανδρών, χωρίς τις γυναίκες και τα παιδιά, είναι ένα θαύμα της δημιουργικής δυνάμεως αλλά ταυτόχρονα και της φιλανθρωπίας του Θεού. Προκλήθηκε από την ευσπλαχνία του Χριστού, από την τέλεια αγάπη του στον άνθρωπο. Η δύναμη και η φιλανθρωπία είναι λοιπόν απόλυτα ταιριαστές στη Θεότητα. Αντίθετα συμβαίνει πολλές φορές στους ανθρώπους. Η δύναμη και η εξουσία είναι κίνδυνος στα χέρια μας.
β) Όταν η Περικοπή ακούγεται στην Εκκλησία μας, εμείς που αποτελούμε τον λαό του Θεού, να σκεπτόμαστε ότι η Περικοπή μάς παραπέμπει στη Θεία Ευχαριστία. Στο «ἀνώγαιον», το μόνιμα «ἐστρωμένον»∙ εκεί ο ουράνιος άρτος και ο ουράνιος οίνος αφθονεί και περισσεύει. Εκεί χορταίνουμε οι πάντες. Εκεί γινόμαστε Εκκλησία.
π. Ι. Σ.