Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μθ 18,23- 35
Η Περικοπή
Είπε ο Κύριος αυτή την παραβολή: «Η βασιλεία των ουρανών μοιάζει μ’ ένα βασιλιά, που θέλησε να του αποδώσουν λογαριασμό οι δούλοι του. Μόλις άρχισε να κάνει τον λογαριασμό, του φέρανε κάποιον που όφειλε δέκα χιλιάδες τάλαντα. Επειδή δεν μπορούσε να τα επιστρέψει, ο κύριός του διέταξε να πουλήσουν τον ίδιο, τη γυναίκα του, τα παιδιά του κι όλα τα υπάρχοντά του και να του δώσουν το ποσό από την πώληση. Ο δούλος τότε έπεσε στα πόδια του, τον προσκυνούσε κι έλεγε: δείξε μου μακροθυμία και θα σου τα δώσω όλα τα χρέη μου πίσω. Τον λυπήθηκε λοιπόν ο κύριός του εκείνον τον δούλο και τον άφησε να φύγει∙ του χάρισε μάλιστα και το χρέος. Βγαίνοντας έξω ο ίδιος δούλος, βρήκε έναν από τους συνδούλους του, που του όφειλε μόνο εκατό δηνάρια∙τον έπιασε και τον έσφιγγε να τον πνίξει λέγοντάς του: ξόφλησέ μου αυτά που μου χρωστάς. Ο σύνδουλός του τότε έπεσε στα πόδια του και τον παρακαλούσε: δείξε μου μακροθυμία, και θα σου τα ξεπληρώσω. Εκείνος όμως δεν δεχόταν, αλλά πήγε και τον έβαλε στη φυλακή, ώσπου να ξεπληρώσει ό,τι του χρωστούσε. Όταν το είδαν αυτό οι σύνδουλοί του, λυπήθηκαν πάρα πολύ. Και πήγαν και διηγήθηκαν στον κύριό τους όλα όσα έγιναν. Τότε ο κύριος τον κάλεσε και του λέει: κακέ δούλε, σου χάρισα όλο εκείνο το χρέος, επειδή με παρακάλεσες∙ δεν έπρεπε κι εσύ να σπλαχνιστείς τον σύνδουλό σου, όπως κι εγώ σπλαχνίστηκα εσένα; Και οργισμένος τον παρέδωσε στους βασανιστές, ώσπου να ξεπληρώσει όσα του χρωστούσε. Έτσι θα κάνει και σ’ εσάς ο ουράνιος Πατέρας μου, αν ο καθένας σας δεν συγχωρεί τα παραπτώματα του αδελφού του μ’ όλη του την καρδιά».
Οι παραβολές του Κυρίου
α) Η καρδιά του κηρύγματος του Κυρίου βρίσκεται στις παραβολές, οι οποίες μας αγγίζουν βαθύτατα για το ανθρώπινο στοιχείο που περιέχουν. Το περιεχόμενό τους διακρίνεται για την μοναδική καθαρότητα, απλότητα και πρωτάκουστη μαεστρία στη διατύπωση.
β) Oι παραβολές του Χριστού είναι μια πλαστή ιστορία ή σκηνοθεσία συμβόλων, δηλαδή εικόνων, που προέρχονται από επίγειες πραγματικότητες, για να δηλώσουν τις αλήθειες της αποκάλυψης του Θεού εν Χριστώ.
γ) Οι παραβολές του Ιησού, ενώ δίνουν μια πρώτη ιδέα της διδασκαλίας του, αναγκάζουν παράλληλα τον ακροατή να σκεφτεί για κάτι βαθύτερο. Ενίοτε, αυτό το βαθύτερο δίνεται από τον ίδιο τον Κύριο. Δεν θα είναι δε υπερβολή, αν δεχτούμε ότι κάθε παραβολή έχει ανεξάντλητο βάθος.
δ. Ο Χριστός με τις παραβολές περιφρουρούσε το κήρυγμά του, ώστε να μη γίνονται απόλυτα κατανοητές από τούς αντιπάλους του.
ε) Η παρούσα παραβολή, διασωζόμενη μόνο από τον Ματθαίο, εντάσσεται σε συνάφεια, όπου ο λόγος είναι για τη ζωή του σώματος της Εκκλησίας, στην οποία πρέπει να επικρατεί η επιείκεια και η συγχωρητικότητα.
στ) Αφορμή γι’ αυτήν την παραβολή έδωσε το ερώτημα του Πέτρου προς τον Χριστό για τα όρια της συγχωρητικότητας. Οι δάσκαλοι του Ιουδαϊσμού συνήθως έλεγαν ότι ο άνθρωπος πρέπει να συγχωρεί τον συνάνθρωπο τρεις ή τέσσερες φορές. Ο Πέτρος υπερβαίνει τον αριθμό και ρωτάει: μήπως μέχρι και επτά φορές πρέπει να συγχωρούμε; Η πρότασή του φάνταζε για μέγα κατόρθωμα. Ο Χριστός διορθώνει τον Πέτρο και αυξάνει τον αριθμό συγχωρήσεως και αφέσεως σε πολλαπλάσιο, δηλαδή απεριόριστα. Είναι σαν να του λέει: Μη κρατάς λογαριασμό. Μη περιορίζεις σε αριθμούς τη συγχώρηση. Ἡ εκδίκηση δεν είναι με κανένα τρόπο δικαίωμα του ανθρώπου.
Προσέγγιση της παραβολής
α) Nα πούμε καταρχάς κάτι γενικό: Βασιλιάς που κάποια στιγμή λογαριάζεται με το λαό του, με την Εκκλησία κυρίως, είναι ο Θεός, ο δημιουργός. Αυτός έδωσε τη ζωή. Αυτός έδωσε και δίδει πλουσιοπάροχα τα αγαθά του για τη συνέχειά της.
Οφειλέτες και χρεώστες του, λοιπόν, είμαστε όλοι εμείς. Ως άτομα και ως κοινωνία. Ως πρόσωπα καθαυτά και ως Εκκλησία. Ό,τι έχουμε και δεν έχουμε είναι παροχή και προσφορά δική του. Είναι γι’ αυτό καλότυχος και ευτυχής ο άνθρωπος που νοιώθει ευγνωμοσύνη απέναντί του. Κακότυχος και δυστυχής είναι όποιος δεν έχει αυτή την πίστη και όποιος δεν νοιώθει υποχρεωμένος απέναντι στον δημιουργό, για τις ποικίλες δωρεές του.
β) Ώρα που λογαριάζεται ο Βασιλιάς – Θεός με τον άνθρωπο είναι:
i) η κάθε ώρα και η κάθε στιγμή της ημέρας, που η συνείδησή μας μάς πληροφορεί και μας ελέγχει για τις πράξεις μας, ii) η ώρα που μελετάμε ή ακούμε τον λόγο του Θεού, που είναι θησαυρισμένος στην Αγία Γραφή και είναι «ἐνεργής καὶ τομώτερος ὑπέρ πᾶσαν μάχαιραν δίστομον» και iii) η ώρα που αναλογιζόμαστε το φοβερό βήμα που μας περιμένει στα έσχατα, το οποίο μας υπενθυμίζει, κάνοντάς το μόνιμα παρόν, κάθε φορά η λατρεία μας.
Τότε, στην ώρα αυτού του λογαριασμού και του ελέγχου, «τίς ὑποστήσεται»; Ποιος θα σταθεί και ποιος θα αντέξει, όταν θα έρθει ο Βασιλιάς – Xριστός, με όλη τη δόξα του, να λογαριαστεί με τους δούλους του
γ) O δούλος, ο οποίος βρέθηκε να χρωστάει το υπέρογκο ποσό των εκατό εκατομμυρίων δηναρίων (γι’ αυτό πιστεύουμε ότι ήταν διοικητής κάποιας επαρχίας βασιλείου της Ανατολής), είμαστε, το ξαναλέμε, όλοι εμείς. Όλων μας το χρέος απέναντι στον Βασιλέα – Θεό, είναι τόσο μεγάλο, που δεν μπορούμε να το ξοφλήσουμε με κανένα τρόπο. Αν ζητήσουμε να το ξοφλήσουμε με τις δικές μας αρετές, δεν θα το πετύχουμε με τίποτα. «Πολλά γὰρ πταίομεν ἅπαντες» λέγει ο άγιος Ιάκωβος και σωζόμαστε μόνο επειδή το θέλει εκείνος. «Χάριτί έστε σεσωσμένοι» θα πει σε όλους τους τόνους ο Απόστολος Παύλος. Γι’ αυτό, ό,τι μας μένει είναι να λέμε και να ξαναλέμε, ικετευτικά, το «μακροθύμησον ἐπ’ ἐμοί» του δούλου της παραβολής, που ακούσαμε σήμερα. Ένας τρόπος, με άλλα λόγια, υπάρχει: να μας λυπηθεί ο Θεός για το χρέος μας και να μας το χαρίσει. Όπως το χάρισε στην παραβολή μας ο βασιλιάς, επειδή παρακλήθηκε θερμά από τον οφειλέτη. Παρακάλεσε, λοιπόν, ο δούλος και ο βασιλιάς τού χάρισε όλο το ποσό. Συγχώρησε τα πάντα.
Ἡ παραβολή όμως έχει και συνέχεια:
δ) Ο ίδιος δούλος δεν χάρισε ατυχώς στον σύνδουλό του το ευτελές ποσό που του χρώσταγε, δηλαδή εκατό δηνάρια. Τον άρπαξε από τον λαιμό και του ζητούσε το οφειλόμενο. Αυτό σημαίνει ότι ούτε κατά διάνοια δεν μιμήθηκε την πράξη του βασιλιά, που διέγραψε στον ίδιο το πολλαπλάσιο χρέος του. Η επιείκεια, που δέχτηκε ο ίδιος, δεν τον οδήγησε στη σωστή αντιμετώπιση του συνανθρώπου του.
Με άλλα λόγια, ο δούλος, στον οποίο ο βασιλιάς χάρισε το χρέος, δεν έδειξε μακροθυμία για τον σύνδουλό του. Ενώ δέχτηκε τη μακροθυμία του βασιλιά για τα πολλά, δεν μακροθύμησε ο ίδιος για τα λίγα. Φάνηκε αχάριστος και διχασμένος: Στην κάθετη διάσταση, όπως λέμε, για τον εαυτό του είχε την απαίτηση για πλήρη άφεση∙ στην οριζόντια, για τον σύνδουλό του, ήταν σκληρότατος, σκληροτράχηλος, μη συγχωρητικός.
Πολλοί από εμάς που είμαστε μέλη της Εκκλησίας, γιατί για μας πρόκειται, επαναλαμβάνουμε τη συμπεριφορά του πρώτου δούλου. Μας ενδιαφέρει για εμάς η συγγνώμη, την επικαλούμαστε, την παίρνουμε, αλλά εξοργιζόμαστε με το παραμικρό φταίξιμο του συνανθρώπου μας. Είμαστε έτοιμοι να τον κατακρίνουμε, να τον καταδικάσουμε, να τον κατατάξουμε στους κακούς. Σε ό,τι αφορά σε μας, είμαστε ελαστικοί και επιεικείς. Τα σφάλματά μας τα δικαιολογούμε και τα ελαχιστοποιούμε. Στα σφάλματα των άλλων στεκόμαστε άκρως ανελεήμονες, απόλυτοι, σκληροί και αυστηροί.
Μήνυμα
Αυτή η παραβολή δείχνει τις δύο όψεις του Θεού: την αγάπη που συγχωρεί εμάς απλόχερα, όταν αμαρτάνουμε και την δίκαιη οργή του, όταν εμείς δεν συγχωρούμε, ενώ δεχόμαστε τη συγχώρηση. Αυτό θα πρέπει να μας οδηγεί σε μόνιμη βίωση ευγνωμοσύνης απέναντί του και συγχωρητικότητας απέναντι στο συνάνθρωπό μας.
π. Ι. Σ.