Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μθ 21,33-42

 

Η ΠΕΡΙΚΟΠΗ

Είπε ο Κύριος αυτή την παραβολή: «Ένας γαιοκτήμονας φύτεψε ένα αμπέλι, το περιέφραξε, έσκαψε σ’ αυτό πατητήρι, έχτισε πύργο, το νοίκιασε σε γεωργούς και έφυγε για άλλον τόπο. Όταν πλησίαζε η εποχή της καρποφορίας, έστειλε τους δούλους του στους γεωργούς να πάρουν το μερίδιό του από τους καρπούς. Οι γεωργοί όμως έπιασαν τους δούλους του, κι άλλον τον έδειραν, άλλον τον σκότωσαν κι άλλον τον λιθοβόλησαν. Ξανάστειλε άλλους δούλους, περισσότερους από τους πρώτους και τους έκαναν τα ίδια. Τελευταίο τους έστειλε τον γιό του με τη σκέψη: θα σεβαστούν τον γιό μου. Οι γεωργοί όμως, όταν είδαν τον γιό, είπαν μεταξύ τους: αυτός είναι ο κληρονόμος. Εμπρός ας τον σκοτώσουμε και ας αρπάξουμε την κληρονομιά του. Έτσι, τον έπιασαν, τον έβγαλαν έξω από το αμπέλι και τον σκότωσαν. Όταν λοιπόν έρθει ο ιδιοκτήτης του αμπελιού, τι θα κάνει σ’ εκείνους τους γεωργούς;» «Είναι κακοί» του λένε. «Γι’ αυτό θα τους εξολοθρεύσει με τον χειρότερο τρόπο και θα νοικιάσει το αμπέλι σ’ άλλους γεωργούς, που θα του δίνουν τους καρπούς στην εποχή τους».  Τους λέει ο Ιησούς «Ποτέ δεν διαβάσατε στις Γραφές: «Ο λίθος που τον πέταξαν σαν άχρηστον οι οικοδόμοι, αυτός έγινε αγκωνάρι ο Κύριος το έκανε αυτό, και είναι αξιοθαύμαστο στα μάτια σας».

Χαρακτηριστικά της Περικοπής

α) Η παραβολή αυτή διασώζεται και από τους τρεις Συνοπτικούς Ευαγγελιστές με μικρές παραλλαγές που οφείλονται στο ύφος του κάθε Ευαγγελιστή και στο σκοπό που ο καθένας υπηρετεί.

β) Απευθύνεται στους αρχιερείς και πρεσβυτέρους του λαού με τους οποίους συνομιλεί στον ναό. Αφορά σ’ αυτούς προσωπικά αλλά και στο λαό του Ισραήλ γενικότερα.

γ) Η παραβολή αποτελεί μέρος μιας τριλογίας (των δύο υιών, των κακών γεωργών και των βασιλικών γάμων) που έχουν σαν θέμα τους την απόρριψη  του Ιησού από τους θρησκευτικούς άρχοντες του Ισραήλ.

δ) Αποτελεί επίσης βραχεία σύνοψη όλης της Ισραηλιτικής Ιστορίας που συνοψίζεται στη σκληρή στάση του Ισραήλ έναντι της μεγάλης θείας αγάπης.

ε) Η παραβολή ανήκει στις πιο χαρακτηριστικές αναφορές της Κ. Διαθήκης στη Χριστολογία του πάθους. Το πάθος του Χριστού, με άλλα λόγια, προοικονομείται, προβλέπεται ακριβώς σ’ αυτήν με υπαινικτικά λόγια.

Προσέγγιση της Περικοπής

α) Η εικόνα του αμπελώνα  για χαρακτηρισμό του λαού του Ισραήλ, ως περιουσίας του Θεού, είναι γνωστή από τους προφήτες Ησαΐα, Ιερεμία, Ιεζεκιήλ, Ωσηέ κ.λ.π. Στον δε ψαλμό 79, στ 9 διαβάζουμε «Ἄμπελον ἐξ Αιγύπτου μετῆρας ἐξέβαλες ἔθνη καὶ κατεφύτευσας αὐτήν» που συμπυκνώνει όλη την φροντίδα του Θεού για τον λαό του Ισραήλ, από την Αίγυπτο ως τη χώρα της επαγγελίας.

β) Κύριο πρόσωπο της παραβολής είναι ο οικοδεσπότης, ο οποίος συμβολίζει τον Θεό Πατέρα και ο οποίος είναι γαιοκτήμονας πλούσιος. Ο γαιοκτήμονας, λοιπόν, αυτός φύτευσε αμπελώνα, τον περιέφραξε, άνοιξε λινό (πατητήρι) για τα σταφύλια, οικοδόμησε σπίτι για τους καλλιεργητές και τον εκμίσθωσε, σε είδος προφανώς, στους γεωργούς. Εξασφάλισε συνθήκες άριστες, δηλαδή ό,τι χρειαζόταν στον αμπελώνα για να είναι όλα στην εντέλεια μέσα σ’ αυτόν∙και απεδήμησε σε άλλη πόλη, προσμένοντας την ώρα της ωρίμανσης.

Είναι σαφές ότι οικοδεσπότης – γαιοκτήμονας είναι ο Θεός και θείος αμπελώνας ο Ισραήλ. Γεωργοί είναι οι άρχοντες του λαού αυτού, δηλαδή οι αρχιερείς, οι γραμματείς και οι πρεσβύτεροι. Σ’ αυτούς ανέθεσε ο Θεός την φροντίδα του λαού. Αυτοί όφειλαν να τον καλλιεργούν με βάση το θέλημα του Θεού. Να τον παιδαγωγούν, να τον καταρτίζουν όσο θα διαρκούσε η αποδημία του∙μια αποδημία, εσκεμμένα όπως φαίνεται, μακρά. Και καλλιέργεια του λαού ήταν η τήρηση του Μωσαϊκού νόμου και των προφητικών ενταλμάτων.

γ. Την κατάλληλη ώρα, την ώρα της ωρίμανσης των καρπών, ο γαιοκτήμονας στέλνει τους δούλους του να εισπράξουν από τους γεωργούς του αμπελώνα  τα συμφωνηθέντα. Οι δούλοι, όμως, αυτοί δεν έτυχαν πρόθυμης υποδοχής από τους γεωργούς του αμπελώνα: άλλους  έδειραν, άλλους σκότωσαν και άλλους λιθοβόλησαν.

Δούλοι είναι στην προκειμένη περίπτωση όλοι οι απεσταλμένοι κατά περιόδους προφήτες και δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης. Θα μπορούσαμε να προσδιορίζαμε περισσότερο τους δούλους αυτούς. Είναι ίσως οι προφήτες από  Μωυσέως μέχρι Ηλία ή Ελισσαιέ και μέχρι Ζαχαρίου, τον οποιο λιθοβόλισαν κατά διαταγή του Ιωάς. Είναι οι άνθρωποι του Θεού που υπενθύμιζαν τις υποχρεώσεις των γεωργών, τα καθήκοντα του λαού, την οφειλόμενη στο Θεό υπακοή όλων, τη διατήρηση της μονοθεΐας.

δ) Να σημειώσουμε ότι οι δύο άλλοι Συνοπτικοί, Μάρκος και Λουκάς, μιλούν για τρείς αποστολές δούλων από τον οικοδεσπότη. Ο Ματθαίος συμπεριέλαβε με τους δύο και την τρίτη. Στέλνει λοιπόν αυτή τη φορά ο οικοδεσπότης την δεύτερη αποστολή. Σ’ αυτήν συμπεριλαμβάνει περισσότερους από την πρώτη. Και αυτοί την ίδια αντιμετώπιση είχαν από ανθρώπους που ήταν μεθυσμένοι και ζητούσαν και άλλο αίμα.

Από μακροθυμία και ευσπλαχνία ο Θεός στέλνει νεότερους προφήτες και δικαίους. Ίσως σκέφτηκε:  Θα ξεθύμαναν με τους πρώτους. Αλλά δυστυχώς. Ο μεν πανάγαθος Θεός επιζητεί να οδηγήσει τους άρχοντας και το λαό σε ανάνηψη∙αυτοί όμως μένουν αδιόρθωτοι. Αντί να μετανοήσουν γίνονται περισσότερο σκληροί. Σαν τον Φαραώ που οι αλλεπάλληλες πληγές τον έκαναν αφάνταστα σκληρό. Η παρουσία των ανθρώπων του Θεού προκαλούσε την οργή των αρχόντων. Την πνευματική λατρεία του Θεού ολοένα και εκτόπιζαν οι θυσίες, που ήταν πιο προσοδοφόρες για το ιερατείο. Τον νόμο του Θεού αντικαθιστούσαν οι παραδόσεις των πρεσβυτέρων.

ε) Θα ανέμενε κανείς να ξεσπάσει τώρα η τιμωρός επέμβαση του οικοδεσπότη κατά των σκληρών γεωργών. Η ανθρώπινη λογική και ηθική θα απαιτούσε όχι μόνο την εκδίωξή τους μακριά από τον αμπελώνα αλλά και την αυστηρότατη τιμωρία τους. Η αγάπη, όμως, του οικοδεσπότη προς τον αμπελώνα, τον οποίο με κόπο έφτιαξε, υπερβαίνουν την ανθρώπινη λογική. Αυτή τη φορά ο οικοδεσπότης, παρά την εγκληματική συμπεριφορά των γεωργών, στέλνει τον υιό του. Είναι η τελευταία προσπάθεια να μεταστρέψει τους γεωργούς. Σκέφτηκε ότι ίσως θα ντραπούν τον γιό του, και δεν θα τον κακοδεχτούν. Αυτοί όμως, μείναντες αδιόρθωτοι, βλέποντας τον κληρονόμο συνέλαβαν την εγκληματική αλλά και ανόητη ιδέα να ιδιοποιηθούν τον αμπελώνα, φονεύοντας τον υιό.

Είναι πάλι σαφές ποιος είναι ο υιός του οικοδεσπότη Θεού, που έγινε άνθρωπος, που κήρυξε σ’ αυτούς, που θαυματούργησε, που «διῆλθε ἰώμενος». Είναι αυτός που διηγείται τώρα την παραβολή. Αυτός που γνώστης του τέλους, που τον περιμένει, το ζωγραφίζει με κάθε λεπτομέρεια. Είναι αυτός που «ἔξω τῆς πύλης ἔπαθε». Αυτός που με ψυχραιμία διηγείται το έγκλημα που προετοίμαζαν οι άρχοντες του λαού κατά του προσώπου του. Είναι ο Υιός ο μονογενής, ο υιός ο αγαπητός όπως μαρτυρήθηκε από τον πατέρα στις Θεοφάνιες της βάπτισης και της μεταμόρφωσης.

στ) Ο Ματθαίος αφήνει τους ακροατές της παραβολής να πουν ποια θα είναι η τιμωρία των γεωργών μετά τη θανάτωση του Υιού του∙« θα τους εξολοθρεύσει με τον χειρότερο τρόπο και θα νοικιάσει το αμπέλι σ’ άλλους γεωργούς, που θα του δίνουν τους καρπούς στην εποχή τους». Το σπουδαίο εδώ είναι ότι αυτοί εξολοθρεύονται και τα προνόμιά τους και ο ίδιος ο αμπελώνας θα δοθούν στους εθνικούς.

Και ζ) Η παραβολή στο τέλος μιλάει πάλι για το Χριστό και  χρησιμοποιεί εικόνα από την οικοδομική τέχνη:  «Ποτέ δεν διαβάσατε στις Γραφές: «Ο λίθος που τον πέταξαν σαν άχρηστον οι οικοδόμοι, αυτός έγινε αγκωνάρι∙ο Κύριος το έκανε αυτό, και είναι αξιοθαύμαστο στα μάτια σας». Η εικόνα παρουσιάζει οικοδόμους που δεν ξέρουν την αξία του ακρογωνιαίου λίθου, του αγκωναριού. Τον περιφρόνησαν ως άχρηστο. Είναι όμως αυτός ο λίθος που συνάπτει δυο τοίχους, μάλλον όλη την οικοδομή.

Αγκωνάρι είναι ο ίδιος ο Χριστός στη δόξα του. Αυτός που δημιουργεί την ασάλευτη Εκκλησία του. Ο θαυμαστός και ακατάλυτος λίθος. Αυτός που απέβη, κατά θεία θέληση, «εἰς κεφαλήν γωνίας».

Μηνύματα

Το έργο της θείας αγάπης συνεχίζεται πέρα και πάνω από τα ανθρώπινα κριτήρια εντός της Εκκλησίας του Χριστού.

Όποιοι αρνούνται να βοηθήσουν στο έργο αυτό ή και το εμποδίζουν, δεν θα το ματαιώσουν ποτέ.

Ο Χριστός, είναι ο ακρογωνιαίος  και ο ακατάλυτος λίθος της Εκκλησίας μας. Αυτός ενεργεί εις το διηνεκές το προαιώνιο σχέδιο του Θεού για την τελική σωτηρία του κόσμου.

π. Ι. Σ