Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Λκ 8,4-15

 

Η ΠΕΡΙΚΟΠΗ

Είπε ο Κύριος αυτή την παραβολή: «Βγήκε ο σποριάς για να σπείρει τον σπόρο του∙ καθώς έσπερνε, μερικοί σπόροι έπεσαν στον δρόμο, όπου καταπατήθηκαν, και τους έφαγαν τα πουλιά. Άλλοι έπεσαν στις πέτρες, και, όταν φύτρωσαν, ξεράθηκαν, γιατί δεν είχε υγρασία. Άλλοι σπόροι έπεσαν ανάμεσα σε αγκάθια και, όταν φύτρωσαν μαζί τους, τους έπνιξαν. Άλλοι όμως έπεσαν στο γόνιμο έδαφος, φύτρωσαν κι έδωσαν καρπό εκατό φορές περισσότερο». Οι μαθητές τότε τον ρωτούσαν: «Τι σημαίνει η παραβολή αυτή;» Εκείνος τους απάντησε: «Σ’ εσάς έδωσε ο Θεός να γνωρίσετε τα μυστήρια της βασιλείας του, ενώ στους υπολοίπους αυτά δίνονται με παραβολές, ώστε να κοιτάζουν αλλά να μη βλέπουν και ν’ ακούνε αλλά να μη καταλαβαίνουν. Η παραβολή αυτή σημαίνει το εξής: Ο σπόρος είναι ο λόγος του Θεού. Οι σπόροι που έπεσαν στο δρόμο, είναι εκείνοι που άκουσαν το λόγο του Θεού∙ έρχεται όμως ύστερα ο διάβολος και τον παίρνει απ’ τις καρδιές τους, για να μη πιστέψουν και σωθούν. Οι σπόροι που έπεσαν στο πετρώδες έδαφος, είναι εκείνοι που, όταν ακούσουν τον λόγο, τον δέχονται με χαρά, δεν έχουν όμως ρίζα∙ γι’ αυτό πιστεύουν για λίγο διάστημα και , όταν έρθει ο καιρός της δοκιμασίας, απομακρύνονται. Αυτοί που έπεσαν στ’ αγκάθια, είναι εκείνοι που άκουσαν τον λόγο, συμπορεύονται όμως με τις φροντίδες, με τον πλούτο και τις απολαύσεις της ζωής, πνίγονται απ’ αυτά και δεν καρποφορούν. Με τον σπόρο που έπεσε στο γόνιμο έδαφος εννοούνται όσοι άκουσαν τον λόγο με καλή καρδιά, τον φυλάνε μέσα τους και καρποφορούν με υπομονή». Αφού τα είπε όλα αυτά, πρόσθεσε με έμφαση: «Όποιος έχει αυτιά για ν’ ακούει ας τα ακούει». 

Χαρακτηριστικά της παραβολής    

α) Την παραβολή αφηγούνται και οι τρεις Συνοπτικοί. Αυτό δείχνει τη σπουδαιότητά της για την Εκκλησία.

β) Η παραβολή του σπορέα αναφέρεται στον Μεσσία, στον ίδιο τον Χριστό, τον οποίο ταυτίζει με απλό σπορέα και όχι σύμφωνα με τις εικόνες που κυκλοφορούσαν γι’ αυτόν, του ισχυρού στρατηλάτη ή του εθνάρχη.

γ) Η ταύτιση του λόγου του Θεού με σπόρο δεν ήταν ξένη προς τη θρησκευτική παιδεία της εποχής. Ο Χριστός χρησιμοποιεί συμβολικά τον σπόρο στην παραβολή του αυτομάτως αυξανομένου σπόρου, ή στην παραβολή του σιναπιού κ. λ. π. Ο Παύλος και οι άλλοι συγγραφείς της Κ. Διαθήκης επίσης χρησιμοποιούν εικόνες σποράς.

δ) Στην παραπάνω παραβολή ο Χριστός ταυτίζει τον εαυτό του με όχι και τόσο πετυχημένο σποριά. Ταυτίζει τον εαυτό του με γεωργό που δεν ξέρει να αξιοποιήσει το σπόρο του. Θα λέγαμε ότι πετάει τον σπόρο του απερίσκεπτα.

Προσέγγιση των παραβολών γενικά

Είναι γεγονός ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε τις παραβολές με ποικίλους τρόπους, οι οποίοι μας επιβάλλουν να λάβουμε υπόψη μας πολλά: τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής, γενικότερα τον πολιτισμό τους, το λόγο που τις προκάλεσε και άλλα. Μια αναγκαία παράμετρος για κάθε είδους προσέγγιση είναι: η υπέρβαση των θέσμιων της εποχής, η επισήμανση του παράδοξου, της υπερβολής και της έκπληξης που εγκρύπτονται στις παραβολές. Στα στοιχεία αυτά κρύβεται συχνά ένα βαθύτερο νόημα ή ακόμη και το κλειδί για την κατανόησή τους.

Οι συνήθεις τρόποι προσέγγισης της παρούσης παραβολής

Η παραβολή κατανοήθηκε στην ιστορία της Εκκλησίας και κατανοείται και στο παρόν ποικιλότροπα:

α) Συνήθως τονίζεται η εξάρτηση της απόδοσης του λόγου του Θεού από τη δεκτικότητα και την ποιότητα των δεκτών, οπότε υπογραμμίζεται η ανάγκη καλλιέργειας των πιστών.

β) Άλλοτε τονίζεται η ποικιλία των πιστών [εδώ προκύπτει το ερώτημα: ευθύνονται τα εδάφη (κάποιοι άνθρωποι) για την μη αποδοτικότητά τους;].

γ) Συχνά επισημαίνεται η δυσκολία της σποράς και οι αντιξοότητες που συναντούν οι διάκονοι του λόγου.

δ) Μερικές φορές το κήρυγμα αποσκοπεί στη δημιουργία κρίσης στους πιστούς ως προς το πώς τοποθετούνται έναντι του λόγου του Θεού, τα διάφορα γκρούπ (εσύ πού ανήκεις;)

ε) Πολλές φορές εξαίρεται η δύναμη του λόγου ώστε να καρποφορεί εκατονταπλασίονα.

Θα μπορούσε να δώσει κανείς και άλλες διαστάσεις της σημασίας του σπόρου που πέφτει στη γη, σαπίζει και ύστερα καρποφορεί όπως συνέβη στην ανάσταση του Χριστού ὴ όπως συμβαίνει στην ανάσταση των ανθρώπων κ. λ. π.

Οι πρώτες τέσσερις περιπτώσεις μαρτυρούν ότι η παραβολή κατανοείται περισσότερο ανθρωποκεντρικά και ηθικολογικά∙ οι κατανοήσεις αυτές δεν τοποθετούν το κέντρο βάρους της παραβολής στην κενωτική αγάπη και προσφορά του Χριστού, η οποία ξεπερνά κάθε ανθρώπινη λογική.

Οι παραδοξότητες της παραβολής

α) Στην παραβολή του σπορέα είναι όντως παράδοξο ότι ο σποριάς αυτός έσπειρε το σπόρο του χωρίς διάκριση στο δρόμο, στο πετρώδες έδαφος και στο ακανθώδες∙ με τον ίδιο τρόπο και προφανώς με την ίδια ελπίδα και προσμονή καρποφορίας με την οποία έσπειρε και στο καλλιεργημένο και γόνιμο έδαφος.

β) Η εικόνα του σποριά, με την οποία ταυτίζεται ο Χριστός δεν είναι, όπως είπαμε, η καλύτερη, γιατί, αν μη τι άλλο, τον εμφανίζει εν πολλοίς αδέξιο, μη έχοντα γνώση των γεωργικών εργασιών και σπάταλο.

γ) Η εικόνα αυτή, μέσα από την αναγωγή που έπρεπε να κάνουν οι ακροατές του Χριστού, ανατρέπει τη γενικότερη περί Μεσσία εικόνα των Ισραηλιτών, οι οποίοι ανέμεναν τον Μεσσία ως κοσμικό ισχυρό άρχοντα, που θα χρησιμοποιεί ακόμη και τη βία, για να επιβάλλει την παγκόσμια τάξη και βασιλεία του Ισραήλ. Έναν άρχοντα χωρίς αποτυχίες, σαν κι αυτές του αδέξιου γεωργού της παραβολής μας, όπου το ένα τέταρτο της σποράς μόνο πετυχαίνει.

δ) Παράλληλα, και νομίζω ότι αυτό είναι που πρέπει εδώ να υπογραμμίσουμε, η εικόνα του σπορέα, που σπέρνει το σπόρο του αφειδώλευτα και σε όλη την ποικιλία του εδάφους, ανατρέπει την αντίληψη ότι ο Μεσσίας Χριστός είναι μόνο για τους ευσεβείς. Αντίθετα, το μήνυμα, μέσα από την παραδοξότητα αυτή, είναι ότι ο Χριστός δεν κάνει διάκριση μεταξύ των ανθρώπων. Ούτε προορίζει άλλους για τη σωτηρία και άλλους για την απώλεια, αλλά καλεί όλους να γίνουν μέλη και κληρονόμοι της βασιλείας του Θεού. Ακριβώς η χωρίς διακρίσεις συμπεριφορά του Χριστού προς όλους και η στροφή του ακόμη και στις χέρσες, ακανθώδεις και πετρώδεις ψυχές ήταν το μέγα παράδοξο και η μεγάλη πρόκληση της περίπτωσής του. Το πολυδιάστατο σκάνδαλο του Χριστού διαλάμπει εδώ με όλη του τη μεγαλοπρέπεια.

ε) Το «αποτυχημένο» μοντέλο του σποριά σαρκώνει με τον εαυτό του ο Χριστός. Είναι ο ίδιος που γεννιέται στο σπήλαιο. Διώκεται σαν αλλοδαπός και ξένος από την πατρίδα του για ξένη γη. Είναι ο ίδιος που θα αποχαιρετήσει τον κόσμο από το σταυρό, γυμνός και ως κατάκριτος. Είναι ο πλούσιος που «ἐπτώχευσε ἵνα ἡμεῖς τῇ ἐκείνου πτωχείᾳ πλουτήσωμεν». Είναι ο ίδιος που έδειξε αναπάντεχες και υπέρλογες συμπεριφορές σε όλους τους τομείς: Που αναποδογύρισε την ηθική των Φαρισαίων και τη λογική των λογικών. Ακύρωσε τη σοφία των σοφών, τη δικαιοσύνη των Φαρισαίων και τα σχήματα του παρόντος κόσμου, του γεμάτου συμβάσεις και υποκριτικές συμπεριφορές. Και στη θέση τους έφερε την αλήθεια.

Συμπεράσματα

α) Το σκάνδαλο, που συνδέεται με όλη τη ζωή του Χριστού και εκφράζεται ιδιαίτερα με τον σταυρό του, εκφράζεται σαφώς και μέσα από πολλές παραβολές. Με άλλα λόγια και η μέσα από τις παραβολές συχνή εικόνα του Χριστού έχει τα χαρακτηριστικά του σκανδάλου του σταυρού. Η επισήμανση, λοιπόν, των υπερβάσεων και σκανδάλων που κρύβει κάθε παραβολή αποτελεί το κλειδί να κατανοήσουμε το νόημά τους.

β) Εγγύτερα εξετάζοντας αυτή την υπέρβαση διαπιστώνει κανείς ότι μοιάζει πράγματι με παραλογισμό η αλόγιστη σπατάλη του σπόρου μέσα σε χέρσα και άγονα εδάφη, όπου ήταν ανθρωπίνως βέβαιο πως η σπορά θα ήταν εκατό τοις εκατό αποτυχημένη.

γ) Ο αδέξιος και σπάταλος σπορέας της παραβολής ταυτίζεται με την εικόνα του Χριστού, ως Μεσσία που προβάλλει η Κ. Διαθήκη. Μεσσία που διαρκώς μερίζεται χωρίς φειδώ. Και διαμελίζεται. Προσφέρεται προς όλους. Γεννιέται, κατά τα ανθρώπινα, αταίριαστα σε ένα Μεσσία και πεθαίνει «κατάστικτος τοῖς μώλωψι (κι όμως) πανσθενουργός».

 

π. Ι. Σ.