Σχόλιο στο Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Λκ 16, 19-31

 

Η παραβολή του Λαζάρου και του πλουσίου

                                        Η Περικοπή

Είπε ο Κύριος: «Κάποιος άνθρωπος ήταν πλούσιος, φορούσε πολυτελή ρούχα και το τραπέζι του κάθε μέρα ήταν λαμπρό. Κάποιος φτωχός όμως, που τον έλεγαν Λάζαρο, ήταν πεσμένος κοντά στην πόρτα τού πλουσίου, γεμάτος πληγές, και προσπαθούσε να χορτάσει από τα ψίχουλα που έπεφταν από το τραπέζι του πλουσίου. Έρχονταν και τα σκυλιά και του έγλειφαν τις πληγές. Κάποτε πέθανε ο φτωχός, και οι άγγελοι τον πήγαν κοντά στον Αβραάμ. Πέθανε κι ο πλούσιος και τον έθαψαν. Στον άδη που ήταν και βασανιζόταν, σήκωσε τα μάτια του και είδε από μακριά τον Αβραάμ και κοντά του τον Λάζαρο. Τότε φώναξε ο πλούσιος και είπε: πατέρα μου Αβραάμ, σπλαχνίσου με και στείλε τον Λάζαρο να βρέξει με νερό την άκρη του δακτύλου του και  να μου δροσίσει τη γλώσσα, γιατί υποφέρω μέσα σ’ αυτή τη φωτιά. Ο Αβραάμ όμως του απάντησε: παιδί μου, θυμήσου ότι εσύ απόλαυσες την ευτυχία στη ζωή σου, όπως κι ο Λάζαρος τη δυστυχία. Τώρα λοιπόν αυτός χαίρετε εδώ, κι εσύ υποφέρεις. Κι εκτός απ’ όλα αυτά, υπάρχει ανάμεσά μας μεγάλο χάσμα, ώστε αυτοί που θέλουν να διαβούν από ‘δω σ’ εσάς να μη μπορούν∙ ούτε οι από κει μπορούν να περάσουν σ’ εμάς. Είπε πάλι ο πλούσιος: τότε σε παρακαλώ, πατέρα, στείλε τον στο σπίτι του πατέρα μου, να προειδοποιήσει τους πέντε αδελφούς μου, ώστε να μη έρθουν κι εκείνοι σ’ αυτόν εδώ τον τόπο των βασάνων. Ο Αβραάμ του λέει: έχουν τα λόγια του Μωυσή και των προφητών∙ ας υπακούσουν σ’ αυτά. Όχι, πατέρα μου Αβραάμ, του λέει εκείνος, δεν αρκεί∙ αλλά αν κάποιος από τους νεκρούς πάει σ’ αυτούς, θα μετανοήσουν. Του λέει τότε ο Αβραάμ: αν δεν υπακούνε στα λόγια του Μωυσή και των προφητών, ακόμη κι αν αναστηθεί κάποιος από τους νεκρούς, δεν πρόκειται να πεισθούν».

                 Δύο χαρακτηριστικά των Παραβολών

α) Παραβολή είναι μια ιστορία που πλάθεται για να διδάξει.  Ξεκινάει από την ίδια τη ζωή και κινείται μέσα στα όρια της πιθανότητας. Προβάλλει ένα κύριο νόημα που διαπερνάει όλη τη διήγηση. Μοιάζει με τον μύθο∙ δεν είναι όμως. Εκείνος ξεκινάει από ένα φανταστικό κόσμο, που χάνεται το πραγματικό. Στις παραβολές υπάρχει η ιστορία. Γι’ αυτό και για να κατανοηθούν απαιτείται γνώση της καθημερινής ιστορίας.

β) Είναι μια διδασκαλία όχι με ορισμούς και αφηρημένες έννοιες. Αλλά μέσα από ιστορίες χειροπιαστές, σύμβολα και εικόνες. Οι Εβραίοι απεχθάνονταν τη φιλοσοφία. Δεν προτιμούσαν διδασκαλία που γίνεται με όρους αφηρημένους. Ήταν ένας λαός που σκεπτόταν περισσότερο με τις αισθήσεις. Μέσα από τις παραβολές, δεν μαθαίνουμε ορισμούς πραγμάτων αλλά δημιουργούμε σχέση με τον Χριστό και το συνάνθρωπό μας.                     

                 Τι προηγείται της Παραβολής

Προηγείται η παραβολή του άδικου διαχειριστή, που θα απολυόταν  και λιγόστεψε χρέη των οφειλετών στον αφέντη του. Κοίταξε δηλαδή, να δημιουργήσει, έστω και συμφεροντολογικά, σχέση με συνανθρώπους του για να αντιμετωπίσει μια επερχόμενη δυσάρεστη για το άτομό του μεταβολή.

                  Ψηλάφηση των προσώπων

Η παραβολή προβάλλει την επίγεια πραγματικότητα με τη  ζωή δύο προσώπων. Να δούμε τα πορτραίτα τους:

α) Το πορτραίτο του πλούσιου:

1. i) Ὁ ανώνυμος πλούσιος ντυνόταν «πορφύραν καὶ βύσσον» όπως ο μέγας αρχιερέας των Εβραίων. Ήταν τύπος καλοφαγά. Δεν ζει αντίθετα από άλλους πλούσιους της εποχής. Ζει όπως θεωρούταν σωστά. Το δόγμα ήταν : Ο Θεός χορηγεί φτώχεια ή πλούτο όπου θέλει. Και ξέρει καλά γιατί το κάνει. Μην αλλάξει λοιπόν τίποτε.
2. ii) Πού βρίσκεται το λάθος του, στον πλούτο του ή στην ασφάλεια που εκείνος εξασφάλιζε; Προφανώς στο δεύτερο. Το τρομερό είναι ότι ζητάει τη ζωή και τη σωτηρία του στον εαυτό του και όχι στο Θεό και τον άλλο. Δεν μπορούσε, να σκεφτεί ότι μέσα στο χρόνο, που  κυλάει, γίνονται κοσμογονικές αλλαγές.

iii) Δεν τα πήγαινε όμως καλά και με την όραση. Στην πόρτα του ήταν πεσμένος ο Λάζαρος και δεν τον έβλεπε.  Σαν τον  ιερέα και τον λευίτη της παραβολής του καλού Σαμαρείτη. Δεν βλέπει αυτόν που δεινοπαθεί  κοντά του.

Και iv) Ζει, λοιπόν, στο φρούριό του. Κλεισμένος στην αυτάρκειά του. Δεν υπάρχει άλλος δίπλα του. Ο Λάζαρος τού είναι ανύπαρκτος.  Κι όμως ο Λάζαρος είναι υπαρκτός.   Για να του θυμίζει κάτι. Όμως, ματαίως. Από τον Λάζαρο δυστυχώς δεν παίρνει κανένα  μήνυμα.

β)Το πορτραίτο του Λαζάρου:

1. i) Να συγκρατήσουμε ότι είναι η μοναδική περίπτωση που σε παραβολή ο άνθρωπος αυτός τελικά έχει ταυτότητα. Και η ύπαρξή του νοηματοδοτείται από τον Θεό. Το όνομά του  σημαίνει: ο Θεός είναι βοήθειά μου. (Αντίθετα ο άλλος είναι ανώνυμος, απλά πλούσιος. Μέσα στον πλούτο του έχει χάσει και το όνομά του). Το όνομα Λάζαρος εκφράζει το κύριο χαρακτηριστικό του: την αποκλειστική εμπιστοσύνη του προς τον Θεό.  Μόνο σ΄ αυτόν στηρίζει την ελπίδα του.
2. ii) Ο Λάζαρος ήταν πληγωμένος με έλκη. Αιμορραγούσε, πυορροούσε, ίσως ήταν και παράλυτος. Γι’ αυτό και «ἐβέβλητο», ήταν πεσμένος. Ήταν τόσο άσχημα πού δεν μπορούσε να διώξει τα σκυλιά που έγλειφαν τις πληγές και αύξαναν τον πόνο του.

iii) Ωστόσο, ο φτωχός Λάζαρος, που είχε μόνο το σαρκίο του, διέθετε κάτι από αυτό για απόλαυση των σκυλιών! Αυτών των ζώων που  θεωρούνταν ακάθαρτα.

Και iv) κάτι για τα ψιχία των ψωμιών: Τα χρησιμοποιούσαν οι πλούσιοι αντί πετσέτας για καθαρισμό των χεριών. Άρα και αυτά ακόμη ήταν πρωτίστως προς χρήση του πλούσιου. Η πληροφορία υπογραμμίζει πως, ό,τι κατείχε ήταν προς αποκλειστική χρήση του.

 Το αναποδογύρισμα μετά τον θάνατο

α) Ο θάνατος και των δύο  εκπλήσσει. Ο πλούσιοs πέθανε και «ἐτάφη». Σίγουρα μεγαλοπρεπώς. Δεν μπορούσε να εξασφαλίσει άλλο παρεκτός το ότι θα θαφτεί. Και αυτός και ό,τι είχε θάφτηκε. Μαζί και η μνήμη του.

Του Λαζάρου η θανή είχε άλλα χαρακτηριστικά. Άγγελοι παραλαμβάνουν τη ψυχή του και την οδηγούν στον Αβραάμ. Οι άλλοι άνθρωποι δεν πήραν προφανώς χαμπάρι. Ό,τι συνέβη με τον φτωχό, είναι έξω από την ανθρώπινη αίσθηση. Άλλης  τάξεως.

          β) Στη μεταθανάτια κατάσταση συντελείται το αναποδογύρισμα της επίγειας ζωής: Σε τιμητική θέση, «περιβεβλημένος» στους κόλπους του Αβραάμ ο ένας.  (Θα έλεγε κανείς ότι ο Λάζαρος, αντί των κουρελιών του, ήταν περιβεβλημένος την αγκαλιά του Αβραάμ, όπως ο Ιωάννης το βράδυ του Μυστικού Δείπνου, που ήταν πεσμένος στον κόλπο του Ιησού). Ο πλούσιος, αντίθετα, ήταν «βεβλημένος» στον Άδη, σε κατάσταση φλόγωσης και βασάνων. Σε τούτη τη ζωή ο Λάζαρος προσέβλεπε ματαίως προς τον πλούσιο. Εκεί ο πλούσιος ελπίζει στον Λάζαρο. Εδώ τον αγνοούσε. Εκεί τον γνωρίζει, τον θέλει να τον ανακουφίσει, να γίνει άγγελος για τους αδελφούς του. Το χάσμα το εδώ μεταφέρθηκε εκεί.

γ) Και μετά την αντιστροφή των πραγμάτων ο πλούσιος  αναφέρεται στον Λάζαρο για να τον χρησιμοποιήσει για τους δικούς του. Δεν υπάρχουν για τον πλούσιο άλλοι πέραν του εαυτού του και των δικών του. Νοιάζεται για το αίμα του. Η ιδιοτέλεια τον ακολουθεί. Ο εαυτούλης του δεν τον εγκαταλείπει.

δ) Και μια λεπτομέρεια: δεν ονομάζει τον Λάζαρο με το όνομά του. Ακόμη και τώρα που συνειδητοποιεί την τραγικότητά του και υποβάλλει αίτημα ευεργεσίας των δικών του, μέσω του Λαζάρου, τον αποκαλεί «αὐτόν».

ε)  Από τον όλο  διάλογο, που συνάπτει ο πλούσιος με τον Αβραάμ, προκύπτει ότι οι αδελφοί του κλείνουν τα ώτα στο λόγο του Θεού. Είναι σύμβολα των ανθρώπων που ζητούν σημεία  για να μην ακούν και να μην εμπιστεύονται το λόγο του Θεού.

                                    Μηνύματα

α) Να θυμάται ο καθένας μας ότι το σχήμα του κόσμου παράγει.

β) ) Η παραβολή δείχνει τη μεταβολή που συντελείται. Λέγεται όχι για να παρηγορήσει τους φτωχούς υποσχόμενη σ’ αυτούς πως ό,τι στερήθηκαν εδώ θα το αποκτήσουν εκεί. Αλλά θέτει στον καθένα – είτε πλούσιο είτε φτωχό – το ερώτημα: πού στηρίζεις τη ζωή σου, στον εαυτό σου και ό,τι αυτός κατέχει ή στον Θεό;

 

π. Ι.  Σ