Ὑπέρ εὐκρασίας ἀέρων, εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς,

καί καιρῶν εἰρηνικῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶµεν.

Για την ευκρασία των αέρων, για την καρποφορία της γης

και για καλούς καιρούς, ας παρακαλέσουµε τον Κύριο.

Οι άνθρωποι είµαστε δεµένοι µε την γη. Η γη για µας είναι «καί µήτηρ και τροφός»· η µητέρα, που µας γεννάει και µας τρέφει. Αυτός ο λόγος, που θα µπορούσε ίσως να παρεξηγηθεί, είναι λόγος, του αγίου Χρυσοστόµου, και µας δείχνει την αληθινή σχέση, που συνδέει τον άνθρωπο µε την γη. Ο άγιος Πατέρας της Εκκλησίας συµπληρώνει, για να µας πει πώς η γη, που µας γεννάει και µας τρέφει, αυτή είναι και ο τάφος µας, όταν θα πεθάνουµε· «αὕτη γάρ ἡµῖν καί… τάφος ἐστίν». Το ίδιο έλεγαν και οι αρχαίοι Αθηναίοι για την γη της Αττικής, πως αυτή ήταν η «τεκοῦσα καί θρέψασα καί ὑποδεξαµένη».

Στη θεία Λειτουργία η Εκκλησία εµφανίζεται µπροστά στο Θεό µε την αληθινή υπόσταση του ανθρώπου και µε τις πραγµατικές του ανάγκες. Η Εκκλησία ξέρει πολύ καλά τι είναι ο άνθρωπος· πώς τον έπλασε ο Θεός από σώµα υλικό και από ψυχή λογική· πώς είναι µια σφιχτοδεµένη σύνθεση του υλικού και του πνευµατικού κόσµου· πώς, για να ζήσει, έχει ανάγκες το ίδιο σωµατικές και ψυχικές. Το υλικό σώµα, που έπλασε από χώµα ο Θεός, είναι ο µισός άνθρωπος· και η ψυχή, από το θείο φύσηµα µέσα στο σώµα, είναι ο άλλος µι­σός. Ούτε µόνο το σώµα ούτε µόνη η ψυχή είναι ο άνθρωπος, αλλά και τα δύο µαζί· το καθένα µε την αξία του και το κα­θένα µε τις δικές του ανάγκες.

Εδώ τώρα µας ενδιαφέρουν οι σωµατικές ανάγκες του ανθρώπου, η διατροφή του και η συντήρησή του. Αυτές τις ανάγκες η Εκκλησία δεν τις αγνοεί και δεν αδιαφορεί γι᾽ αυτές. Γι᾽ αυτό και δέεται στη θεία Λειτουργία, για να δώσει ο Θεός ό,τι χρειάζεται για να καρποφορήσει η γη. Οι καλοί καιροί, ο ήλιος και η βροχή είναι η δωρεά του Θεού για τον επιούσιο άρτο, που κάθε µέρα στην προσευχή του ζητάει ο πιστός. Και δεν είναι µόνο για τον άνθρωπο η δέηση αυτή, αλλά και για όλα όσα ζουν επάνω στο πρόσωπο της γης· ο Θεός ανοίγει το χέρι του και «ἐµπιπλᾷ πᾶν ζῶον εὐδοκίας». Ό,τι ζει επάνω στην γη περιµένει την ευδοκία του Θεού· να βγει ο ήλιος, να βρέξει ο ουρανός, να φυσήξει ο αέρας, να καρ­ποφορήσει η γη.

Αυτή η ευκρασία αέρων, η εναλλαγή των εποχών, το συνταίριασµα των καιρών, η βροχή και ο ήλιος, αυτή κάνει την γη να διαφέρει από τα άλλα άστρα κι αυτή συντηρεί την φυσι­κή ζωή επάνω στον πλανήτη. Μέσα στην λεγόµενη ατµόσφαι­ρα της γης γίνεται αενάως ένα θαύµα, που είναι το θαύµα της φυσικής ζωής. Ο ψαλµός, χωρίς να κάνει επιστήµη, βλέ­πει µε καθαρό µάτι αυτό το θαύµα και δοξάζει τον Δηµιουρ­γό, µε αυτά τα λόγια, που τα ακούµε σε κάθε ακολουθία του Εσπερινού^· «Ποτίζων ὄρη ἐκ τῶν ὑπερῲων αὐτοῦ· ἀπό καρποῦ τῶν ἔργων σου χορτασθήσεται ἡ γῆ. Ὁ ἐξανατέλλων χόρτον τοῖς κτήνεσι καί χλόην τῇ δουλείᾳ τῶν ἀνθρώπων, τοῦ ἐξαγαγεῖν ἄρτον ἐκ τῆς γῆς». Δοξασµένο το όνοµά σου Κύ­ριε! Ποτίζεις τα βουνά από τα σύννεφα και χορταίνεις την γη µε ήλιο και βροχή και αέρα, για να καρποφορήσει· να δώσει χορτάρι και χλόη για τα ζώα, που δουλεύουν στον άνθρωπο, για να βγάλει από την γη το ψωµί του. Μεγάλο κακό και συµφορά είναι η ανοµβρία δηλαδή η αναβροχιά. Στο Μεγάλο Ευχολόγιο της Εκκλησίας υπάρχει ειδική ακολουθία· ένας ικετήριος Κανόνας και εννέα ευχές, σε καιρό ανοµβρίας. Σ᾽ αυτές τις ευχές, µε πολύ ζωντανό τρόπο, περιγράφεται η εικόνα της διψασµένης γης και ο κίν­δυνος, που απειλεί τους ανθρώπους και τα ζώα. Να µε την σειρά κάποιες δεήσεις από την ακολουθία, όπως τις ακούµε κάθε φορά που γίνεται λιτανεία για να βρέξει· τις παραθέτουµε εδώ, χωρίς και να τις µεταφράζουµε, γιατί δεν µας παίρ­νει ο χώρος, µα και γιατί θαρρούµε πώς δεν πρέπει όλα σώ­νει και καλά να τα µεταφράζουµε. Ο ορθόδοξος λαός είναι ποτισµένος και χορτάτος µε τα λόγια της θείας λατρείας και πολλές φορές προτιµά να ακούει τις ευχές και τα τροπάρια στην ιερή γλώσσα που γράφτηκαν παρά στις κακότεχνες µε­ταφράσεις. Να λοιπόν κάποιες δεήσεις· «Βροχήν ἑκούσιον καί ὄµβρον εἰρηνικόν κατάπεµψον τῇ γῇ… Τούς ὑετούς σου κατάπεµψον ἐπί τούς χρῄζοντας καί δεοµένους τόπους… «Ἄνοιξον τούς καταρράκτας τοῦ ουρανοῦ… Πλήρωσον τούς κόλπους τῆς γῆς τῶν ζωογόνων σου ὑδάτων… Δώρησαι τῇ γῇ ὑετούς εἰρηνικούς, εἰς γονιµότητα τῶν ἐτησίων καρπῶν… Ὄµβρους εἰρηνικούς ἐξαπόστειλον τῇ γῇ πρός καρποφορίαν…».

Κάποιες λέξεις εδώ µας δίνουν να καταλάβουµε τι ακρι­βώς εννοεί η δέηση «καί καιρῶν εἰρηνικῶν». Καιροί ειρηνι­κοί δεν είναι οι ειρηνικές τάχα περιστάσεις, αλλά οι επωφελείς και οι κατάλληλοι καιροί για την καρποφορία της γης. Γιατί δεν φτάνει βέβαια να βρέξει ο ουρανός, µα είναι ανά­γκη να βρέξει όταν πρέπει, και η βροχή να είναι ευεργετική. Οι καταιγίδες και οι πληµµύρες και οι καύσωνες και οι πα­γετοί δεν είναι οι ειρηνικοί καιροί, που θέλει για να βλαστήσει και να καρποφορήσει η γη. Υπάρχει µια δηµιουργική συ­νεργασία ανάµεσα στον ήλιο και τον πλανήτη µας, ανάµεσα στα στοιχεία της ατµόσφαιρας και την γη, που εξασφαλίζει τους όρους της φυσικής ζωής. Βάση αυτής της συνεργασίας είναι το νερό, το ξεχωριστό αυτό προνόµιο της γης. Ο ήλιος έξω από την γη και το νερό επάνω στην γη δίνουν την ζωή επά­νω στον πλανήτη. Η γη δέχεται τις ζωογόνες δυνάµεις του ουρανού, το φως και την θερµότητα του ήλιου· την βροχή και την δροσιά, που ανεβαίνει από την θάλασσα στα σύννεφα και πάλι κατεβαίνει για να ποτίσει το χώµα· να φυτρώσουν οι σπόροι, να αναπτυχθούν τα φυτά, να ωριµάσουν οι καρποί, να τραφούν και να ζήσουν οι άνθρωποι και τα ζώα.

Σκοπός µας βέβαια δεν είναι να διδάξουµε σήµερα φυσιογνωσία. Είναι όµως ανάγκη να πούµε τόσα, όσα µόνο χρειάζονται για να καταλάβουµε την σηµασία που έχει για την φυσική µας ζωή η δέηση της θείας Λειτουργίας «Ὑπέρ εὐκρασίας ἀέρων…». Οι τωρινοί άνθρωποι, που στιβάχτηκαν στις τσιµεντένιες πολυ­κατοικίες των πόλεων και δεν βλέπουν ήλιο και δεν πατούν χώµα, µιλάνε και µαλώνουν για κάποιους χώρους µέσα στην πόλη, που τους ονοµάζουν «πνεύµονες». Ανησυχούν για την ρύπανση του περιβάλλοντος και για κάποιο νέφος, που σκεπάζει τις πολυκατοικηµένες περιοχές και κάνει τον ουρανό, καθώς λέει η θεία Γραφή, «ὑπέρ κεφαλάς αὐτῶν χαλκοῦν καί τήν γῆν ὑποκάτω αὐτῶν σιδηρᾶν». Μια περίφη­µη οµιλία του αγίου Βασιλείου επιγράφεται «Ἐπί λιµῷ καί αὐχµῷ», οµιλία δηλαδή που έγινε σε καιρό πείνας και ξηρα­σίας.

Ο άνθρωπος, που ζει έξω από τις µεγάλες πόλεις και τα βιο­µηχανικά κέντρα αισθάνεται το Θεό πολύ πιο κοντά του. Τον βλέπει µέσα στα έργα του· την ήµερα, την νύχτα, την βρο­χή, τον ήλιο, την βλάστηση και την καρποφορία της γης. Η ζωή του και ο κόπος του είναι µια συνεργασία µε τα φυσικά φαινόµενα, πίσω από τα οποία είναι η πατρική πρόνοια του Θεού. Η επιστήµη λέει για φυσικούς νόµους, σύµφωνα µε τους οποίους γίνονται όσα γίνονται στην υλική κτίση. Μα είναι αλήθεια πώς πίσω από τους λεγόµενους φυσικούς νό­µους είναι ο Λόγος του Θεού, «δι᾽ οὗ τά πάντα ἐγένετο» και εξακολουθούν να γίνονται. Δεν είναι αυταπάτη ούτε πλάνη, αλλά θεία πραγµατικότητα και βέβαιη ελπίδα, όταν η σύναξη της Εκκλησίας δέεται και ζητάει από τον Κύριο να λει­τουργήσουν ευεργετικά οι φυσικοί νόµοι, για την καρποφορία της γης.

† Σ & Κ Δ