«Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον καί διαφύλαξον ἡμᾶς,
ὁ Θεός, τῇ σῇ χάριτι.
Βοήθησέ μας και σώσε μας, λυπήσου μας και σε όλα
φύλαξέ μας, Θεέ, με την χάρη σου.

Αυτή η δέηση είναι σαν συνέχεια και σαν συµπλήρωση της προηγούµενης. Γιατί η ιερή τελετουργία έχει µια δραµατική κίνηση. Αρχίζει και προχωρεί προοδευτικά, για να φτάσει σ᾽ ένα ύψιστο σηµείο. Όλη η ακολουθία της θείας Λειτουργίας είναι µια ιερή πραγµατικότητα, ζωντανή και κινούµενη. Δεν είναι βέβαια θέατρο η τελετή της θείας Λειτουργίας. Αυτό δεν µπορούµε να το πούµε, γιατί είναι βλασφηµία, µα έχει πραγµατικά µια δραµατική κίνηση. Η θεία Λειτουργία, σαν τελετουργικό κείµενο, είναι ένα κείµενο ποιητικό και δρα­µατικό. Πιο ζωντανά λοιπόν τώρα, συµπληρώνοντας την προηγούµενη δέηση, αλλά και συγκεφαλαιώνοντας όλες τις δεήσεις που έγιναν, η λειτουργική σύναξη δέεται· «Ἀντιλα­βοῦ, σῶσον, ἐλέησον καί διαφύλαξον ἡµᾶς, ὁ Θεός, τῇ σῇ χάριτι».

Τό νέο που κοµίζει ο Ιησούς Χριστός στον κόσµο είναι η χά­ρη. Το χαροποιό µήνυµα του Ευαγγελίου και το µυστήριο της Εκκλησίας είναι η χάρη. Ό,τι έχει η «καινή κτίσις», που δεν υπάρχει στον παλαιό κόσµο, είναι η χάρη. Βασίλειο της χάρης είναι η βασιλεία των ουρανών. Ο ευαγγελιστής Ιωάν­νης, στο προοίµιο του Ευαγγελίου του επιγραµµατικά σε δύο προτάσεις, µας λέει για την χάρη και την αλήθεια του Ιη­σού Χριστού σε σχέση µε τον Μωυσή και το νόµο. «Ὁ νόµος διά Μωϋσέως ἐδόθη, ἡ χάρις καί ἡ ἀλήθεια διά Ἰησοῦ Χρι­στοῦ ἐγένετο»· ο Μωυσής και ο Χριστός, ο νόµος και η χάρη, η παλαιά και η καινή Διαθήκη. Αλλά και κάτι άλλο, µια µε­γάλη διαφορά ανάµεσα στο «ἐδόθη» και το «ἐγένετο»· ο νόµος του Μωυσή είναι παράδοση εντολής, η χάρη του Ιη­σού Χριστού είναι πράξη σωτηρίας. «Ἡ χάρις καί ἡ ἀλήθεια διά Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐγένετο» θα πει πώς ο Ιησούς Χριστός, «ἱερεύς εἰς τόν αἰῶνα», ιερούργησε και ιερουργεί, ώστε να είναι πια παντοτινό σε µας γεγονός η αλήθεια του Ευαγγελί­ου και η χάρη της σωτηρίας. Αυτά τα δύο είναι το ίδιο· η αλήθεια του Ευαγγελίου είναι η χάρη της σωτηρίας, και η χά­ρη της σωτηρίας είναι η αλήθεια του Ευαγγελίου.

Η σωτηρία του ανθρώπου είναι χάρη και δωρεά του Ιη­σού Χριστού. Ο απόστολος Παύλος το υπερτονίζει ότι «χάριτί ἐστε σεσωσµένοι», είσαστε σωσµένοι µε την χάρη. Αυτό θα πει πώς µήτε µε τα έργα µήτε µε την αρετή του, όση κι αν είναι, σώζεται ο άνθρωπος, αλλά µε την χάρη του Θεού, που είναι ο Σταυρός και η Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Σωτηρία είναι να ξαναγίνει ο άνθρωπος παιδί του Θεού· να ξαναβρεί την θέση του απέναντι στον Δηµιουργό του, που την έχασε εξαιτίας του προπατορικού αµαρτήµατος· να λυτρωθεί από το βάρος της αµαρτίας, που πιέζει την ψυχή του· να ζήσει την χαρά της δικαίωσης του από την καταδίκη του στο θάνατο. Η σωτηρία, µ᾽ ένα λόγο, είναι «ἄφεσις ἁµαρτιῶν καί ζωή αἰώνιος», χαρά ανεκλάλητη και δοξασµένη, που την προγεύονται και την ζουν οι πιστοί µέσα στην ζωντανή προσδοκία της ένδοξης αποκάλυψης του Ιησού Χριστού. Οι πιστοί, γράφει ο απόστολος Πέτρος, είναι οι άνθρωποι, που τους φυλάγει η δύναµη του Θεού για την σωτηρία, που είναι έτοιµη να φανερωθεί στον έσχατο καιρό.

Σωτηρία είναι να γίνει ο άνθρωπος Θεός µε την χάρη του Θεού. Όχι µόνος του· όχι βγάζοντας το Θεό από την ζωή του για να πάρει την θέση του. Αλλά µε την χάρη του Θεού, που είναι ο Ιησούς Χριστός και το απολυτρωτικό του έργο, ο Θε­ός που έγινε άνθρωπος, για να γίνει ο άνθρωπος Θεός. Πώς µπορούµε όλα αυτά, που είναι το κήρυγµα των Αποστόλων και η διδασκαλία των Πατέρων, πώς µπορούµε να τα εκφρά­σουµε και να τα διατυπώσουµε καλύτερα, πιο απλά και πιο σωστά; Είναι αλήθεια πώς δεν υπάρχει τρόπος, γιατί όλα αυτά ή τα ζει κανείς ή δεν τα ζει. Δεν είναι συµπεράσµατα κά­ποιων συλλογισµών, αλλά µια βαθιά εµπιστοσύνη, µε την οποία ακούει ο άνθρωπος τον Θεό να του µιλάει στις Γραφές και να τον διδάσκει η Εκκλησία. Πρέπει να ζεις την τραγικό­τητα της αµαρτίας, όσο πιο πολύ είσαι άγιος, για να καταλάβεις τι είναι η σωτηρία και ότι η σωτηρία δεν είναι παρά χάρη του Θεού.

Μέσα σ᾽ αυτή την ζωηρή αίσθηση της αµαρτίας και της σωτη­ρίας, η Εκκλησία στην θεία Λειτουργία δέεται και παρακα­λεί· «Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον καί διαφύλαξον ἡµᾶς, ὁ Θεός, τῇ σῇ χάριτι». Από το ένα µέρος µας απειλούν οι συ­νέπειες της αµαρτίας κι από το άλλο µας ενισχύει η προσδο­κία της σωτηρίας, η εµπιστοσύνη µας στην χάρη του Θεού. Σε µια τελευταία τώρα δέηση, στην οποία µιλάµε πρόσωπο µε πρόσωπο στον Θεό, παρακαλούµε να µας βοηθήσει και να µας φυλάξει µέσα σε όλα, για τα οποία τον παρακαλέσαµε ως τώρα, να µας ελεήσει και να µας σώσει. Όχι µε άλλο µέσο και για άλλη αιτία, αλλά µε την χάρη του, που είναι και η σοφία του και η δύναµή του. Η χάρη του Θεού είναι η αγάπη του για µας, και επειδή µας αγαπάει γι᾽ αυτό ο Θεός είναι πάνσοφος και παντοδύναµος µέσα σε όσα κάνει για να µας σώ­σει. Όχι, επειδή είναι σοφός και δυνατός, µας σώζει µε την χάρη του, αλλ᾽ επειδή µας αγαπά και θέλει, γι᾽ αυτό ξέρει κάθε τρόπο κι έχει όλη την δύναµη να µας σώσει.

Το «ἐλέησον» είναι η φωνή του λαού, που αποκρίνεται σε κάθε δέηση του ιερέα µε το «Κύριε ἐλέησον». Τώρα την παίρνει ο λειτουργός ιερέας κι είναι σαν και να λέει στο Θεό. «Ναί, Κύριε, ελέησε µας, καθώς µε µια φωνή σε παρακαλεί όλη η σύναξη. Σε άλλο δεν ελπίζουµε παρά µόνο στο έλεός σου, να µας λυπηθείς και να µας σώσεις». Και το «σῶσον» είναι κάτι άλλο και περισσότερο από το «ἀντιλαβοῦ» και το «διαφύλαξον». Ο λειτουργός ιερέας στην τελευταία αυτή δέηση, που καθώς είπαµε συγκεφαλαιώνει όλες τις προη­γούµενες δεήσεις, είναι σαν και να λέει στον Θεό. «Βοήθησέ µας σε όσα σε παρακαλούµε,για την ειρήνη, για τον ναό µας, για τους ευσεβείς χριστιανούς, για τον κλήρο και τον λαό, για την πόλη µας, για την καρποφορία της γης· και φύλαξέ µας σε όλες τις περιστάσεις και τις θλίψεις του βίου µας. Και µέ­σα σε όλα αυτά σώσε µας µε την χάρη σου και γλύτωσέ µας από τον αντίδικο της σωτηρίας µας. Όχι µόνο φύλαξέ µας και διατήρησέ µας σε τούτον εδώ τον βίο, αλλά και σώσε µας και χάρισε µας την άλλη ζωή».

Δεν µπορεί να λείψει από την πίστη της Εκκλησίας κι από τη θεία Λειτουργία η ελπίδα και η προσδοκία της µέλλουσας ζωής. Το τέλος κι ο σκοπός της πίστεως είναι η σωτηρία, δη­λαδή η µέλλουσα και αιώνιος ζωή. Ο απόστολος Πέτρος το γράφει καθαρά· «κοµιζόµενοι τό τέλος τῆς πίστεως ἡµῶν σωτηρίαν ψυχῶν». Όλα τα άλλα καταντούν µάταια και παίρνουν µόνο ένα ανθρώπινο και κοινωνικό νόηµα, χωρίς την ελπίδα της σωτηρίας. Ίσως είναι ανάγκη στον καιρό µας περισσότε­ρο από άλλοτε να τονίζεται αυτή η αλήθεια, γιατί το κήρυγ­µα κι η αλήθεια του Ευαγγελίου πάει να καταντήσει µια απλή κοινωνική διδασκαλία και πολλοί, αντί να µιλάνε για Θεολογία, προτιµούν να λένε τώρα για Κοινωνιολογία. Μέ­σα σ᾽ ένα τέτοιο πλαίσιο δεν έχουν πια κανένα νόηµα η σύνα­ξη της Εκκλησίας και ο σκοπός της θείας Λειτουργίας.

Η ζωή του πιστού είναι η ζωή της χάρης του Θεού επάνω του. Ο αληθινός πιστός είναι ο χαριτωµένος άνθρωπος. Εδώ βέβαια γεννιούνται κάποια ερωτήµατα. Ποια είναι η θέληση του ανθρώπου µέσα στην θεία χάρη; Ποια είναι τα όρια της ελευθερίας του ανθρώπου µέσα στην βουλή του Θε­ού; Γιατί η βουλή του Θεού είναι «πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι», να σωθούν µε την χάρη του όλοι οι άνθρωποι. Μπορούµε επιγραµµατικά να πούµε ότι· ο Θεός θέλει να σωθούν όλοι και σώζονται όσοι θέλουν. Ο άγιος Μάξιµος ο Οµολογητής το διατυπώνει έτσι, ότι ο άνθρωπος σώζεται «διά τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ καί διά τῆς οἰκείας φιλοπονίας καί σπουδῆς». Πάει να πει πώς το έργο του Θεού για την σω­τηρία του ανθρώπου εξαρτάται από την συνεργασία του ανθρώπου· εκείνο που δίνει έτοιµο ο Θεός να απλώσει ο άνθρωπος και να το πάρει. Αµήν.

† Σ & Κ Δ