Ὅσοι πιστοί, ἔτι καί ἔτι ἐν εἰρήνη τοῦ Κυρίου δεηθῶµεν.
Οι πιστοί πάλι και πάλι µε ειρήνη ας παρακαλέσουµε τον Κύριο.
Δεν ήσαν μόνο οι κατηχούµενοι, που έπρεπε να χωριστούν από την σύναξη και να βγουν από την Εκκλησία. Ήσαν πρώτα οι «πρός τό φώτισµα», εκείνοι δηλαδή που ήσαν έτοιµοι για να βαπτιστούν. Γι᾿ αυτούς ακούµε στην Λειτουργία των Προηγιασµένων, µετά την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως· «Ὅσοι πρός τό φώτισµα, προέλθετε…». Ήσαν έπειτα οι «µετανοοῦντες», όσοι δηλαδή είχαν κανονικό επιτίµιο. Όλοι αυτοί έπρεπε να φύγουν, αφού η κάθε µια τάξη χωριστά έπαιρνε την ευλογία του λειτουργού. Στον καιρό µας αυτό δεν γίνεται πια, αφού όχι µόνο κατηχούµενοι, αλλά και µετανοούντες σαν χωριστές τάξεις δεν υπάρχουν. Επάνω στο τελευταίο αυτό θα µπορούσαµε να πούµε πολλά, τόσο περισσότερο που στον καιρό µας πολλοί δεν µπορούν να καταλάβουν και δεν αναγνωρίζουν στην Εκκλησία το δικαίωµα και το χρέος να έχει µια αυστηρή τάξη. Αφήνουµε όµως κάθε άλλο εδώ λόγο, έξω από την εξήγηση της θείας Λειτουργίας.
Αφού έφυγαν λοιπόν οι κατηχούµενοι και οι άλλοι, που δεν τους επιτρέπεται να µείνουν στην θεία Λειτουργία, ο λειτουργός απευθύνεται στους πιστούς, σ᾿ αυτούς που έχουν πάρει πια το βάπτισµα, αλλά και που δεν κωλύονται από άλλη αιτία να µείνουν µέχρι το τέλος. «Ὅσοι πιστοί, ἔτι καί ἔτι, ἐν εἰρήνη τοῦ Κυρίου δεηθῶµεν». Κάθε φορά που ακούµε αυτή την προτροπή, πρέπει να ξέρουµε πως πρόκειται να διαβαστεί ευχή. Έτσι και τώρα ακολουθούν δυο ευχές, η πρώτη και η δεύτερη, όπως λέγονται, ευχές των πιστών. Αυτές οι δυο ευχές είναι σαν εισαγωγή στο δεύτερο τώρα µέρος της θείας Λειτουργίας, που είναι και λέγεται Λειτουργία των πιστών. Πριν από την µια και την άλλη ευχή ακούµε το «Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον…», που δεν είναι βέβαια µια περιττή επανάληψη, αλλά µια επίµονη δέηση, για να έχουµε την βοήθεια και το έλεος του Θεού.
Κι οι δυο ευχές των πιστών είναι για όλη την σύναξη, και για τον κλήρο και για τον λαό. Η πρώτη λέξη της πρώτης ευχής είν᾿ εκείνη που εκφράζει την πραγµατικότητα της θείας Λειτουργίας, ότι δηλαδή είναι ευχαριστία στον Θεό. «Εὐχαριστοῦµέν σοι, Κύριε ὁ Θεός τῶν δυνάµεων, τῷ καταξιώσαντι ἡµᾶς παραστῆναι καί νῦν τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ καί προσπεσεῖν τοῖς οἰκτιρµοῖς σου ὑπέρ τῶν ἡµετέρων ἁµαρτηµάτων καί τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοηµάτων». Ας εξηγήσουµε ως εδώ την ευχή· Σε ευχαριστούµε Κύριε ο Θεός, που εξουσιάζεις τις ουράνιες δυνάµεις, γιατί µας καταξίωσες να σταθούµε και τώρα µπροστά στο άγιο θυσιαστήριό σου και να παρακαλέσουµε ταπεινά την ευσπλαχνία σου για τα δικά µας αµαρτήµατα και για του λαού τα αγνοήµατα.
Στην συνέχεια ο λειτουργός διατυπώνει συγκεκριµένα αιτήµατα προς τον Θεό· «Πρόσδεξαι, ὁ Θεός, τήν δέησιν ἡµῶν ποίησον ἡµᾶς ἄξιους γενέσθαι τοῦ προσφέρειν σοι δεήσεις καί ἱκεσίας καί θυσίας ἀναιµάκτους ὑπέρ παντός τοῦ λαοῦ σου καί ἱκάνωσον ἡµᾶς, οὕς ἔθου εἰς τήν διακονίαν σου ταύτην ἐν τῇ δυνάµει τοῦ Πνεύµατός σου τοῦ Ἁγίου, ἀκαταγνώστως καί ἀπροσκόπτως, ἐν καθαρῷ τῷ µαρτυρίῳ τῆς συνειδήσεως ἡµῶν, ἐπικαλεῖσθαί σε ἐν παντί καιρῷ καί τόπῳ, ἵνα εἰσακούων ἡµῶν, ἵλεως ἡµῖν εἴης ἐν τῷ πλήθει τῆς σῆς ἀγαθότητος». Μεταφράζοµε όσο µπορούµε πιο πιστά και το δεύτερο µέρος της ευχής. Δέξου, Θεέ, την δέησή µας· κάνε µας να γίνουµε άξιοι για να σου προσφέρουµε δεήσεις, θερµές προσευχές και αναίµακτες θυσίες για όλο τον λαό σου· και κάνε µας ικανούς, εµάς που µας έβαλες σε τούτην εδώ την υπηρεσία σου µε την δύναµη του Αγίου σου Πνεύµατος, ακατάκριτα και ανεµπόδιστα µε καθαρή την µαρτυρία της συνείδησής µας να ζητούµε την βοήθειά σου σε κάθε καιρό και τόπο, για να µας ακούς και να µας λυπάσαι µέσα στην µεγάλη σου καλοσύνη. Η ευχή καταλήγει στην γνωστή εκφώνηση. «Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα…», στην οποία ο λαός, όπως πάντα, αποκρίνεται µε το «Ἀµήν».
Αυτή η µετάφραση των ευχών είναι πάντα µεγάλη δοκιµασία· όχι µόνο δεν είναι εύκολο να µεταφέρουµε τον λειτουργικό λόγο σε όλη του την Ἱεροπρέπεια στην γλώσσα µας, αλλά και χρόνος δεν µας µένει έπειτα, για να αναλύσουµε τα νοήµατα των ευχών. Μα δεν γίνεται αλλιώς, αφού όλοι παραπονιούνται πώς δεν καταλαβαίνουν τα λόγια της θείας Λειτουργίας.
Η δεύτερη ευχή των πιστών αρχίζει πάλι µε προτροπή του λειτουργού· «Ἔτι καί ἔτι ἐν εἰρήνῃ, τοῦ Κυρίου δεηθῶµεν…». Πολλοί βέβαια, όταν ακούνε στην θεία Λειτουργία τις ίδιες και τις ίδιες αυτές προτροπές του λειτουργού δυσφορούν, αλλά η Εκκλησία κάνει τις ίδιες προτροπές και τις ίδιες δεήσεις, κάπου για να µας πιάσει σε κάποια στιγµή. Και στην πρώτη λοιπόν και στην δεύτερη ευχή ο λειτουργός φωνάζει· «Ἔτι καί ἔτι…». Και, ζητώντας την βοήθεια και το έλεος του Θεού, καταλήγει στην ίδια λέξη· «Σοφία!», δηλαδή τα λόγια τώρα τούτα της ευχής είναι σοφία Θεού. «Πάλιν καί πολλάκις σοί προσπίπτοµεν καί σοῦ δεόµεθα, ἀγαθέ καί φιλάνθρωπε, ὅπως ἐπιβλέψας ἐπί τήν δέησιν ἡµῶν, καθαρίσῃς ἡµῶν τάς ψυχάς καί τά σώµατα ἀπό παντός µολυσµοῦ σαρκός καί πνεύµατος καί δῴης ἡµῖν ἀνένοχον καί ἀκατάκριτον τήν παράστασιν τοῦ ἁγίου σου θυσιαστηρίου. Χάρισαι δέ, ὁ Θεός, καί τοῖς συνευχοµένοις ἡµῖν προκοπήν βίου καί πίστεως καί συνέσεως πνευµατικής· δός αὐτοῖς πάντοτε µετά φόβου καί ἀγάπης λατρεύειν σοι, ἀνενόχως καί ἀκατακρίτως µετέχειν τῶν ἁγίων σου µυστηρίων καί τῆς ἐπουρανίου σου βασιλείας ἀξιωθῆναι». Έτσι κάπως θα µπορούσαµε να εξηγήσουµε τα λόγια και της ευχής αυτής. Πάλι και πολλές φορές πέφτουµε µπροστά σου και σε παρακαλούµε, αγαθέ και φιλάνθρωπε, για να σκύψεις και να µας ακούσεις και να καθαρίσεις τις ψυχές µας και τα σώµατα από κάθε σαρκικό και πνευµατικό µολυσµό, και να µας δώσεις να σταθούµε µπροστά στο άγιο θυσιαστήριό σου, χωρίς ενοχή και χωρίς κατάκριση. Και σ᾿ αυτούς που προσεύχονται µαζί µας χάρισε, Θεέ, να προκόβουν στον βίο και στην πίστη και σε πνευµατική φρονιµάδα· δος τους να σε λατρεύουν πάντα µε φόβο και αγάπη, να κοινωνούν τα άγια µυστήριά σου χωρίς κατάκριση και να αξιωθούν την επουρά¬νια βασιλεία σου.
Όταν στα προηγούµενα ο λόγος ήταν για τις ιερατικές ευχές, είπαµε για την δύναµη και την ζωντανή ενέργεια του λειτουργικού λόγου, που είναι πραγµατικά λόγος Θεού. Πολύ σωστά λοιπόν και τώρα, πριν κι από την πρώτη κι από την δεύτερη ευχή, ο λειτουργός προκαλεί την προσοχή των πιστών µε την εκφώνηση·
«Σοφία!». Όσα και στην πρώτη και στην δεύτερη ευχή εύχεται, είναι λόγια Θεού, και είναι κρίµα ότι δεν τα ακούµε σε κάθε θεία Λειτουργία.
Η δεύτερη ευχή των πιστών τελειώνει στην εκφώνηση, που τώρα για πρώτη και µόνη φορά ακούµε στην θεία Λειτουργία· «Ὅπως ὑπό τοῦ κράτους σου πάντοτε φυλαττόµενοι, σοί δόξαν ἀναπέµπωµεν, τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ Ἁγίῳ Πνεύµατι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Για να µας φυλάει και να µας προστατεύει πάντα η δύναµή σου και να σε δοξάζουµε τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύµα, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες. Όλες οι εκφωνήσεις των ευχών, όπως κι άλλοτε το είπαµε, είναι δοξολογία στην Αγία Τριάδα. Και εκπληρώνεται πάντα εδώ ο λόγος, που γράφει ο Απόστολος· «Πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε», σε ό ,τι κάνετε να δοξάζετε τον Θεό. Γράφει λοιπόν εδώ και Νικόλαος ο Καβάσιλας· «Διά τοῦτο τήν Ἐκκλησίαν εὑρήσεις τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ φροντίζουσαν πανταχοῦ… καί ταύτην διά πάντων ὑµνοῦσαν». Γι᾿ αυτό θα βρεις την Εκκλησία να φροντίζει παντού για την δόξα του Θεού… κι αυτή να υµνολογεί µε κάθε τρόπο.
Οι δυο ευχές των πιστών είναι το άνοιγµα της πύλης από την οποία µπαίνοµε πια στην ιερή τελετή της αναίµακτης ιερουργίας. Η πρώτη ευχή, όπως είδαµε, αρχίζει µε ευχαριστία του ιερέα, που αξιώθηκε κι αυτός και οι συλλειτουργοί του να είναι και τώρα µπροστά στην αγία Τράπεζα και να προσεύχονται στην ευσπλαχνία του Θεού για τα αµαρτήµατα των Ιερέων και για τα αγνοήµατα του λαού. «Ὑπέρ τῶν ἡµετέρων ἁµαρτηµάτων καί τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοηµάτων». Αυτά τα λόγια, παρµένα από την προς Εβραίους επιστολή, δείχνουν καθαρά την θέση των Ιερέων µέσα στον λαό και την ευθύνη τους απέναντι στο Θεό. Οι ιερείς αµαρτάνουν ο λαός αγνοεί. Αυτό θα πει πώς ποτέ δεν εξαντλείται το χρέος της διδασκαλίας του λαού. Μα συγχρόνως αυτό θα πει πώς ποτέ δεν εξαντλείται το χρέος του σεβασµού και της υπακοής του λαού προς τους ιερείς του. Για τον λαό θα κριθούν οι ιερείς. Άραγε ποιος το καταλαβαίνει αυτό και ποιος το εκτιµά; Μα όποια κι αν είναι τα αισθήµατα και η συµπεριφορά του λαού, ο Ιερέας δεν χωρίζει τον εαυτό του από τους πιστούς. Με θέρµη ψυχής, που όλο και επιτείνεται µέσα στις ευχές, παρακαλεί για τον λαό. Τους προτρέπει και τους ξεσηκώνει όλους µε τον ίδιο τρόπο· «Ὅσοι πιστοί, ἔτι καί ἔτι ἐν εἰρήνη τοῦ Κυρίου δεηθῶµεν». Αµήν.
† Σ & Κ Δ
