Το σημερινό Αποστολικό Ανάγνωσμα, από την Προς Ρωμαίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου (Ρωμ. 6, 18-23), μάς εισάγει σε ένα βαθύ θεολογικό και υπαρξιακό δίλημμα: τη δουλεία στην αμαρτία ή την ελευθερία της ζωής εν Χριστώ. Ο Παύλος, με δυνατή γλώσσα και ανθρώπινες εικόνες, απευθύνεται στους πρώτους χριστιανούς και τους υπενθυμίζει την πνευματική μετάβαση που έζησαν: από την εξουσία της αμαρτίας στην υποταγή στη δικαιοσύνη του Θεού. Τονίζει πως η αληθινή ελευθερία δεν βρίσκεται στην ασυδοσία, αλλά στην εν Χριστώ ζωή, η οποία οδηγεί στην αγιότητα και τελικά στην αιώνια ζωή. Μέσα από αυτά τα λόγια, ο Απόστολος καλεί όλους τους πιστούς κάθε εποχής να κάνουν συνειδητά την επιλογή τους και να ακολουθήσουν τον δρόμο της εν Χριστώ ελευθερίας, που δεν καταργεί τη βούληση, αλλά τη μεταμορφώνει σε όργανο αγάπης, δικαιοσύνης και σωτηρίας.
Ἀδελφοί, ἐλευθερωθέντες δὲ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας ἐδουλώθητε τῇ δικαιοσύνῃ. Ἀνθρώπινον λέγω, διὰ τὴν ἀσθένειαν τῆς σαρκὸς ὑμῶν· ὥσπερ γὰρ παρεστήσατε τὰ μέλη ὑμῶν δοῦλα τῇ ἀκαθαρσίᾳ καὶ τῇ ἀνομίᾳ εἰς τὴν ἀνομίαν, οὕτω νῦν παραστήσατε τὰ μέλη ὑμῶν δοῦλα τῇ δικαιοσύνῃ εἰς ἁγιασμόν. Ὅτε γὰρ δοῦλοι ἦτε τῆς ἁμαρτίας, ἐλεύθεροι ἦτε τῇ δικαιοσύνῃ. Τίνα οὖν καρπὸν εἴχετε τότε, ἐφ᾿ οἷς νῦν ἐπαισχύνεσθε; τὸ γὰρ τέλος ἐκείνων θάνατος. Νυνὶ δὲ ἐλευθερωθέντες ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας δουλωθέντες δὲ τῷ Θεῷ, ἔχετε τὸν καρπὸν ὑμῶν εἰς ἁγιασμόν, τὸ δὲ τέλος ζωὴν αἰώνιον. Τὰ γὰρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος· τὸ δὲ χάρισμα τοῦ Θεοῦ ζωὴ αἰώνιος ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.
Και σε μετάφραση:
Αδελφοί, είστε, λοιπόν, ελεύθεροι πια από το ζυγό της αμαρτίας κι υπηρετείτε το καλό και το δίκαιο. Χρησιμοποιώ την ανθρώπινη εικόνα της δουλείας, γιατί δεν μπορείτε αλλιώτικα να με καταλάβετε. Παλιότερα είχατε υποδουλώσει όλο το είναι σας σε πάθη και πράξεις αντίθετες στο θεϊκό θέλημα, με αποτέλεσμα να ζείτε αντίθετα προς τις εντολές του Θεού. Έτσι πρέπει και τώρα να υποδουλώσετε όλο το είναι σας στο θεϊκό θέλημα, για να βρεθείτε κοντά στο Θεό. Μην ξεχνάτε πως, όσον καιρό ήσασταν υπόδουλοι στην αμαρτία, ήσασταν μακριά από το θέλημα του Θεού. Ποιο ήταν το κέρδος σας από τη διαγωγή σας εκείνη; Ντρέπεστε τώρα γι’ αυτή, γιατί οδηγούσε τελικά στο θάνατο. Τώρα όμως είστε ελεύθεροι πια από την αμαρτία κι ανήκετε στο Θεό. Καρπός της καινούριας ζωής σας είναι η αγιοσύνη, και το τέλος της πορείας σας είναι η αιώνια ζωή. Γιατί ο μισθός που δίνει η αμαρτία είναι ο θάνατος, ενώ το δώρο που χαρίζει ο Θεός είναι η αιώνια ζωή, την οποία έφερε ο Ιησούς Χριστός, ο Κύριός μας.Το σημαντικό αυτό απόσπασμα του αποστόλου Παύλου παρουσιάζει δύο αντίθετες έννοιες και καταστάσεις που χαρακτηρίζουν τη ζωή του ανθρώπου: τη δουλεία και την ελευθερία. Ο άνθρωπος βιώνει εμπειρικά και τις δύο, ανάλογα με τις προσωπικές του επιλογές. Όταν όμως ο Παύλος συνδέει τη δουλεία με την αμαρτία, δεν αναφέρεται απλώς σε ηθικές πράξεις ή παραπτώματα. Υπογραμμίζει τη βαθύτερη, οντολογική διάσταση της αμαρτίας, που είναι η άρνηση του Θεού, η αποστασία και η υποταγή στις κοσμικές επιθυμίες και στην ειδωλολατρία. Έτσι, η απελευθέρωση από την αμαρτία και η υποδούλωση στη δικαιοσύνη σημαίνει την αποκήρυξη της ειδωλολατρίας –τότε των Ρωμαίων ή και οποιασδήποτε θρησκείας– και την υποταγή στη δικαιοσύνη του Χριστού, την είσοδο στη χάρη της Εκκλησίας και την αποδοχή της εν Χριστώ αλήθειας, αποκάλυψης και σωτηρίας.
Ο Απόστολος Παύλος συγκρίνει τη δουλεία της αμαρτίας με την ελευθερία εν Χριστώ. Λέει στους χριστιανούς της Ρώμης: «Αφού ελευθερωθήκατε από την αμαρτία, γίνατε δούλοι της δικαιοσύνης». Χρησιμοποιεί ανθρωποκεντρική γλώσσα, εξηγώντας ότι, λόγω της ανθρώπινης αδυναμίας, η υπακοή στην αρετή συχνά μοιάζει με δουλεία. Όπως παλαιότερα προσφέρατε τα μέλη σας στην αμαρτία και στην ανομία, έτσι τώρα προσφέρετέ τα στην αρετή και την αγιότητα. Αυτή η υποταγή όμως δεν είναι σκλαβιά, αλλά αληθινή ελευθερία.
Ο Παύλος καταδικάζει τη δουλεία, γιατί καταπατά τη θεόσδοτη ελευθερία της ανθρώπινης βούλησης – αυτό το πολύτιμο δώρο που ο Θεός χάρισε στον άνθρωπο. Αναφέρεται στον άνθρωπο που, ενώ δημιουργήθηκε ελεύθερος, παγιδεύτηκε στην αμαρτία και υποδουλώθηκε στα πάθη του. Σε τέτοιους ανθρώπους ο Παύλος απευθύνει θερμή προτροπή: να αποτινάξουν την εξευτελιστική αυτή δουλεία. Και προσθέτει: «Αφού με τη χάρη του Θεού απελευθερωθήκατε από την αμαρτία, γίνατε δούλοι της αρετής». Ποια είναι όμως αυτή η «δουλεία» στην αρετή;
Για να απαντήσει, ο Παύλος χρησιμοποιεί μια εικόνα της εποχής του. Η δουλεία ήταν κοινωνικός θεσμός – οι πλούσιοι αγόραζαν και πουλούσαν δούλους σαν να ήταν ζώα, χωρίς να τους ρωτούν. Μέσα από αυτό το σχήμα ο Παύλος λέει ότι πριν γνωρίσουν τον Χριστό, οι άνθρωποι ήταν δούλοι της αμαρτίας, υπακούοντας τυφλά όπως ένας δούλος στον αφέντη του. Όμως ενώ η σωματική δουλεία είναι προσωρινή, η δουλεία της αμαρτίας έχει αιώνιες συνέπειες. Ο Χριστός, λέει ο Παύλος, μας εξαγόρασε από αυτή την πνευματική σκλαβιά – όχι με χρήματα, αλλά με το τίμιο αίμα Του και τη θυσία Του στο σταυρό. «Έχετε εξαγοραστεί», γράφει, «με βαρύ τίμημα» (Α΄ Κορ. 6,20 – 7,23· Α΄ Πέτρ. 1,19). Δεν ανήκετε πλέον στον εαυτό σας, αλλά στον Χριστό.
Ο Χριστός όμως δεν είναι τύραννος. Είναι Σωτήρας και Ελευθερωτής. Είναι αδελφός των λυτρωμένων, πολύτιμος φίλος των σωζόμενων, και σε αυτούς έχει ετοιμάσει τη βασιλεία των ουρανών. Αυτός που χάρισε αρχικά την ελευθερία στον άνθρωπο, την επαναφέρει με τη θυσία Του, προσφέροντας τα μέσα της θείας χάριτος για να απαλλαγεί ο άνθρωπος από το κακό και να προοδεύσει στην αρετή και στην ηθική ελευθερία.
Η ελευθερία της βούλησης – αυτό το θείο δώρο – είναι η ικανότητα του ανθρώπου να επιλέγει συνειδητά ανάμεσα στο καλό και το κακό. Όπως γράφει ο σοφός Σειράχ: «Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο ελεύθερο και τον άφησε στη θέλησή του. Αν θέλεις, θα τηρήσεις τις εντολές Του. Μπροστά σου είναι η ζωή και ο θάνατος, το φως και το σκοτάδι· διάλεξε ό,τι θέλεις».
Όταν λοιπόν ο άνθρωπος, οδηγούμενος από την πίστη και ενισχυμένος από τη χάρη, χρησιμοποιεί σωστά την ελευθερία του, αποφεύγει το κακό και επιλέγει το καλό. Αν ρυθμίζει τη ζωή του σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, προοδεύει στην απόκτηση της ηθικής ελευθερίας. Η θέλησή του προσανατολίζεται πλέον σταθερά προς τον Θεό. Και όσο περνά ο χρόνος, τόσο περισσότερο σταθεροποιείται στην αρετή. Αυτή είναι η ομοίωσή μας με τον Θεό, ο οποίος έχει τέλεια ηθική ελευθερία – θέλει μόνο το καλό.
Αυτή την ελευθερία εννοούσε ο Χριστός όταν έλεγε: «Θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει… Αν ο Υιός σας ελευθερώσει, τότε αληθινά θα είστε ελεύθεροι» (Ιω. 8,32.36).
Η ελευθερία που προτείνει ο απόστολος Παύλος δεν είναι μια αφηρημένη ή ανεξέλεγκτη ελευθερία. Είναι η εν Χριστώ ελευθερία, που συνδέεται με την υπευθυνότητα και την ηθική συνειδητότητα. Είναι το υπέρτατο αγαθό, για το οποίο αξίζει να αγωνιζόμαστε διαρκώς. Αυτή η ελευθερία μάς καθιστά «θεούς κατά χάριν» από την παρούσα κιόλας ζωή, ανώτερους από κάθε επίγειο σοφό ή ισχυρό. Είναι η «ελευθερία της δόξας των τέκνων του Θεού».
