Στῶμεν καλῶς· στῶμεν μετά φόβου· πρόσχωμεν
τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν.
Ας σταθούμε καλά· ας σταθούμε με φόβο· ας προσέξουμε
να προσφέρουμε την αγία αναφορά με ειρήνη.
Στην προηγουµένη οµιλία έγινε λόγος για την οµολογία της πίστεως. Αυτή η οµολογία είναι προσωπική και υπεύθυνη πράξη στην ζωή του χριστιανού. Είναι η αιτία του µαρτυρίου και των διωγµών στην ζωή της Εκκλησίας, γιατί όλοι που θέλουν να ζήσουν µε συνέπεια «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ», καθώς γράφει ο Απόστολος, θα διωχθούν από εξωτερικούς και από εσωτερικούς εχθρούς της πίστεως, από ειδωλολάτρες κι από αιρετικούς. Και δεν είµαστε έξω από την αλήθεια, αν λέγαµε πως και σήµερα η Εκκλησία ζει σε περίοδο διωγµού. Ήλθε πάλι η ώρα για να διαλέξουµε· ή θα µείνουµε χριστιανοί ή θα ξαναγυρίσουµε στην ειδωλολατρία· ή θα σταθούµε ορθόδοξοι ή θα πέσουµε στην αίρεση. Ήλθε η ώρα για να οµολογήσουµε. Γιατί η πίστη είναι οµολογία. Όχι πόλεµος, για να χτυπήσουµε τον εχθρό, αλλά για να δείξουµε ποιοί είµαστε εµείς. Πουθενά στο Ευαγγέλιο δεν φαίνεται πώς θα πρέπει να ξεσηκωθούν οι πιστοί για να σφάξουν τους άθεους, αλλά πως πρέπει σε κάθε περίσταση να είναι έτοιµοι για να δώσουν «τήν µαρτυρίαν Ἰησοῦ Χριστοῦ».
Μόλις τελειώσει το «Πιστεύω…» ο λειτουργός λέει δυνατά, και η φωνή του µέσα στην σύναξη ακούεται σαν στρατιωτικό παράγγελµα· «Στῶµεν καλῶς· στῶµεν µετά φόβου· πρόσχωµεν!». Το παράγγελµα αφορά στα παρακάτω, στα οποία προχωρεί η ιεροτελεστία. Αλλ᾿ όµως ο Καβάσιλας το συνδέει µε τα προηγούµενα, κι ας ακούσουµε πως το εννοεί και το ερµηνεύει. «Ἐπί τῆς ὁµολογίας, φησί, ταύτης στῶµεν, µή διά πιθανολογίαν αἱρετικῶν σαλευώµεθα. Στῶµεν µετά φόβου, ὅτι πολύς ο κίνδυνος τοῖς ἀµφιβολίαν τινά περί τῆς πίστεως ταύτης ἐν τῇ ψυχῇ δεξαµένοις». Ας σταθούµε, λέει, επάνω σ᾿ αυτή τήν οµολογία κι ας µην κλονιζώµαστε από τα παραπλανητικά λόγια των αιρετικών. Ας σταθούµε µε φόβο, γιατί είναι µεγάλος κίνδυνος για κείνους που θα δεχθούν στην ψυχή τους κάποια αµφιβολία γι᾿ αυτή την πίστη. Πόσο δίκιο έχει ο Θεσσαλονικιός ερµηνευτής το βλέπουµε και στον καιρό µας, όπου πολλοί ενοχλούνται τάχα από το δόγµα της Εκκλησίας και πιστεύουν σε χονδρές πλάνες, στις πιθανολογίες δηλαδή των εχθρών της πίστεως και της θεόγραφης αλήθειας της Εκκλησίας.
Αλλα το παράγγελµα, καθώς είπαµε, µάλλον αφορά στα επόµενα, στον τρόπο και την εσωτερική και ψυχική µας κατάσταση, µε την οποία ερχόµαστε να τελέσουµε την αγία αναφορά, να προσφέρουµε δηλαδή την αναίµακτη και πνευµατική θυσία. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστοµος λέει εδώ τα εξής· «Τό γάρ ἐστάναι καλῶς οὐδέν ἕτερόν ἐστιν, ἀλλ᾿ ἤ τό οὕτως ἐστάναι ὡς προσῆκόν ἐστιν ἄνθρωπον ὄντα ἔµπροσθεν ἐστάναι τοῦ Θεοῦ µετά φρίκης καί τρόου, µετά ψυχῆς νηφούσης καί ἐγηγερµένης». Το να σταθεί κανείς καλά δεν είναι τίποτ᾿ άλλο παρά να σταθεί καθώς πρέπει σαν άνθρωπος µπροστά στον Θεό µε φόβο και τρόµο, µε ψυχή προσεκτική και ολοπρόθυµη. Πριν από κάθε µεγάλη στιγµή, ο λειτουργός φωνάζει πάντα «Πρόσχωµεν!». Το ίδιο, όταν πρόκειται να ακουσθεί ο λόγος του Θεού στον Απόστολο και στο Ευαγγέλιο· το ίδιο και τώρα, όταν ήλθε η ώρα της µεγάλης και φρικτής θυσίας. Να προσέξουµε λοιπόν και τώρα, και να προσέξουµε όχι απλώς και αόριστα, αλλά «τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν»· η προσοχή µας να συγκεντρωθεί σε τούτο το σηµείο, στην ειρήνη µέσα µας και µεταξύ µας, µε την οποία πρέπει να προσφέρουµε την θυσία µας προς τον Θεό. Ποτέ δεν φτάνει ο λόγος ο δικός µας, γι᾿ αυτό και τώρα δανειζόµαστε τον ασύγκριτο λόγο του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόµου· «Θυσίᾳ προσέρχῃ φρικτῇ καί ἁγίᾳ. Αἰδέσθητι τήν ὑπόθεσιν αὐτῆς τῆς προσφορᾶς· ἐσφαγµένος πρόκει¬ται ὁ Χριστός. Ἵνα εἰρηνοποιήσῃ τά ἐν οὐρανῷ καί τά ἐπί τῆς γῆς, ἵνα καί ἀγγέλων φίλον σε ποιήσῃ, ἵνα σε τῷ Θεῷ τῶν ὅλων καταλλάξῃ». Προσέρχεσαι, λέει σε φρικτή και αγία θυ¬σία. Να σεβασθείς την υπόθεση αυτής της προσφοράς. Επάνω στην αγία Τράπεζα είναι σφαγµένος ο Χριστός. Και για ποιά αιτία και γιατί σφάχθηκε; Για να ειρηνοποιήσει τόν ουρανό µε την γη, για να σε κάµει φίλο και µε τους αγγέλους, για να σε συµφιλιώσει µε τον Θεό. Και ολοκληρώνει τον λόγο του ο άγιος Πατέρας της Εκκλησίας· «Διά τήν εἰρήνην τήν εἰς τόν ἀδελφόν σου αὕτη ἡ θυσία γέγονεν»· αυτή η θυσία έγινε, για να έχεις ειρήνη µε τον αδελφό σου.
Στην προτροπή του λειτουργού ο λαός αποκρίνεται· «Ἔλεον εἰρήνης, θυσίαν αἰνέσεως». Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός επιβεβαιώνει το λόγο του Προφήτη· «Ἔλεος θέλω καί οὐ θυσίαν», που θα πει πώς ο Θεός, αντί για άλλη θυσία, προτιµά και θέλει από τους ανθρώπους συµπάθεια και αγαπητική διάθεση µεταξύ τους. Αυτό λοιπόν και τώρα υπόσχεται και βεβαιώνει ο λαός, ότι δηλαδή σ᾿ εκείνον που είπε το «ἔλεος θέλω καί οὐ θυσίαν»
κι εµείς προσφέροµε έλεος· στην θυσία δηλαδή που εκείνος πρόσφερε για µας κι εµείς προσερχόµαστε µε ήµερη και µαλακή καρδιά, που είναι καρπός µέσα µας και µεταξύ µας της ειρήνης. Αυτή, αντί για κάθε άλλη θυσία, είναι η λογική και πνευµατική θυσία, θυσία ευχαριστίας και δοξολογίας στο Θεό. Ο Καβάσιλας πάλι εδώ ερµηνεύει· «προσφέροµεν, οὐ µόνον µετ᾿ εἰρήνης, ἀλλά καί αὐτήν τήν είρήνην ἀντί δώρου καί θυσίας ἑτέρας». Αντί γιά κάθε άλλο δώρο και θυσία προσφέροµε στον Θεό την ίδια την ειρήνη, την ειρηνική µέσα µας και µεταξύ µας κατάσταση.
Ο άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης ως εξής ερµηνεύει το «Ἔλεον εἰρήνης θυσίαν αἰνέσεως»· την ειρήνη αυτή, που αποκρίνεται ο λαός, την βλέπει όχι µόνο σαν αγάπη και οµόνοια µεταξύ των ανθρώπων, αλλά και σαν αχώριστη ένωση µε τον ίδιο τον Θεό. «Εἰρήνην µέν ἡµῖν παρέσχες, Κύριε, τήν ἐν ἀλλήλοις ὁµόνοιαν, εἰρήνην δέ δός ἡµῖν τήν πρός σέ ἀδιαίρετον ἕνωσιν, ἵνα τῷ Πνεύµατί σου εἰρηνεύοντες, ἀχώριστοι τῆς σῆς ἀγάπης τυγχάνωµεν». Ειρήνη µας έδωκες, Κύριε, για να έχουµε µεταξύ µας οµόνοια, αλλά δος µας να είµαστε και µαζί σου ενωµένοι· έχοντας ειρήνη µε την χάρη του Αγίου Πνεύµατος, να είµαστε αχώριστοι από την αγάπη σου. Δηλαδή κάθε φορά που ο λειτουργός λέει «Εἰρήνη πᾶσι», και το λέει πολλές φορές στην θεία Λειτουργία, δίνει την ειρήνη όχι µόνο για να είναι µεταξύ τους µονιασµένοι οι άνθρωποι, αλλά και µε τον Θεό. Πρώτα µε τον Θεό κι ύστερα µεταξύ τους. Γιατί, αν δεν ειρηνεύουµε µε τον Θεό, ούτε και µεταξύ µας µπορούµε να έχουµε ειρήνη. Είναι µάταιο να προσπαθούν οι άνθρωποι, αν λένε αλήθεια, να παγιώσουν στον κόσµο ειρήνη, χωρίς την ειρήνη του Θεού µέσα τους. Αυτός ο λόγος για την ειρήνη έγινε πια πολύ κοινός, ενώ είναι αλήθεια πώς οι οικοδόµοι τάχα της ειρήνης δεν είναι συµφιλιωµένοι µε τον Θεό, αλλά µε τον ένα ή τον άλλον τρόπο έχουν κηρύξει πόλεµο εναντίον του Θεού.
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστοµος επιµένει στην κοινωνική διάσταση της ειρήνης, στην σηµασία δηλαδή που έχει η θυσία του Ιησού Χρίστου για την ειρήνη µεταξύ των ανθρώπων η θυσία, που έγινε µια φορά και συνεχίζεται σε κάθε θεία Λειτουργία. «Εἰ τοίνυν διά τήν εἰρήνην τήν εἰς τόν ἀδελφόν σου γέγονεν ἡ θυσία, σύ δέ οὐ κατορθοῖς τήν εἰρήνην, εἰκῆ µετέχεις της θυσίας. Ἀνόνητον γάρ σοι τό κατόρθωµα γέγονε. Ποίησον τοίνυν ἐκεῖνο πρῶτον, δι᾿ ὅπερ ἡ θυσία προσενήνεκται καί τότε αὐτῆς ἀπολαύσεις καλῶς». Αν λοιπόν η θυσία έγινε και γίνεται για νά ᾿χεις ειρήνη µε τον αδελφό σου, αλλά εσύ δεν το κατορθώνεις αυτό, τότε άδικα µετέχεις στην θυσία. Γιατί για σένα είναι χωρίς όφελος το µεγάλο έργο του Χριστού. Κάµε λοιπόν πρώτα εκείνο, για το οποίο ακριβώς προσφέρθηκε και προσφέρεται η θυσία και τότε θα την χαρείς καλά και σωστά.
Όταν είµαστε στην είσοδο και πατούµε το κατώφλι της θύρας, για να µπούµε στην βασιλική αίθουσα της αγίας αναφοράς, ο λειτουργός φωνάζει και µας συνιστά, αλλά και µας εύχεται, την ειρήνη· «τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν». Και η σύναξη όλη απαντά και βεβαιώνει πώς ερχόµαστε, για να συµµετάσχουµε στην συνεχιζόµενη θυσία του Ιησού Χριστού, ειρηνευµένοι µε τον Θεό, ειρηνευµένοι µέσα µας και µεταξύ µας. Από την αρχή της ιεροτελεστίας έλεος ζητούµε από τον Θεό, και τώρα έρχεται η ώρα για να βεβαιώσουµε πώς εµείς δεν έχουµε τίποτ᾿ άλλο να προσφέρουµε παρά έλεος και ειρήνη, συµπάθεια και αγαπητική διάθεση προς αλλήλους. Γιατί αυτό θέλει ο Θεός, αντί για κάθε θυσία. Γιατί η µεγάλη θυσία, που προσφέρθηκε µια για πάντα και συνεχίζεται τώρα στην Εκκλησία, είναι η θυσία του Ιησού Χριστού, στην οποία εµείς δεν έχουµε να εισφέρουµε παρά την συµµετοχή µας σ᾿ αυτήν µε αγάπη και ειρήνη. Ο λειτουργός φωνάζει· «Στῶµεν καλῶς· στῶµεν µετά φόβου· πρόσχωµεν την ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνη προσφέρειν». Και ο λαός αποκρίνεται· «Ἔλεον εἰρήνης θυσίαν αἰνέσεως». Αµήν.
† Σ & Κ Δ
