Η Αποστολική περικοπή της Β΄ Κυριακής των Νηστειών
-στην οποία τιμούμε ιδιαίτερα το πρόσωπο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά συμπολιούχου της πόλεως μας και την ορθοδοξία της διδασκαλίας του- όπως και όλες της περιόδου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής προέρχεται από την Προς Εβραίους επιστολή και την παρούσα ημέρα είναι η εξής:
«Σὺ κατ‘ ἀρχάς, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί· αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις· καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτούς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι. Πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε· κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου; Οὐχὶ πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν; Διὰ τοῦτο δεῖ περισσοτέρως ἡμᾶς προσέχειν τοῖς ἀκουσθεῖσι, μή ποτε παραρρυῶμεν. Εἰ γὰρ ὁ δι‘ ἀγγέλων λαληθεὶς λόγος ἐγένετο βέβαιος, καὶ πᾶσα παράβασις καὶ παρακοὴ ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν, πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας;
Ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη» (Εβρ. 1, 10 – 2, 3).
Και σε μετάφραση:
«Εσύ, Κύριε, αρχικά στερέωσες τη γη κι έργο δικό σου είναι οι ουρανοί. Αυτοί θα εξαφανιστούν, ενώ εσύ αιώνια παραμένεις. Τα πάντα θα παλιώσουνε σαν ρούχο. Σαν μανδύα θα τους τυλίξεις και θ’ αλλάξουν. Εσύ όμως παραμένεις πάντα ο ίδιος, τα χρόνια σου ποτέ δε θα τελειώσουν. Σε κανέναν απ’ τους αγγέλους δεν είπε ποτέ ο Θεός: Κάθισε στα δεξιά μου, ωσότου υποτάξω τους εχθρούς σου κάτω από τα πόδια σου. Δεν είναι, λοιπόν, όλοι οι άγγελοι πνεύματα που υπηρετούν τον Θεό κι αποστέλλονται απ’ αυτόν για να βοηθήσουν όσους μέλλουν να σωθούν; Γι’ αυτό κι εμείς πρέπει να μένουμε πιο σταθεροί στις αλήθειες που ακούσαμε, για να μην ξεστρατίσουμε ποτέ. Γιατί, αν ο λόγος που δόθηκε άλλοτε μέσω αγγέλων, αποδείχτηκε αληθινός, κι όσοι τον παρέβηκαν ή δεν υπάκουσαν σ’ αυτόν, δέχτηκαν την τιμωρία που τους έπρεπε, πώς είναι δυνατόν εμείς να ξεφύγουμε, αν δεν δώσουμε την προσοχή που ταιριάζει σε μια τόσο σπουδαία σωτηρία; Τη σωτηρία αυτή, που άρχισε να διακηρύττει ο Κύριος, μας τη βεβαίωσαν όσοι άκουσαν τον λόγο του» (Εβρ. 1, 10 – 2, 3).
Όπως όλα τα Αποστολικά κείμενα που διαβάζονται την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής έχουν κεντρικό τους περιεχόμενο τον Υιό του Θεού, που βαδίζει εκούσια προς τον Σταυρό, το ίδιο και η περικοπή της Β΄ Κυριακής των Νηστειών που προέρχεται από την αρχή της Προς Εβραίους επιστολής. Ας σημειωθεί ότι η επιστολή αυτή απευθύνεται σε μια κοινότητα χριστιανών πρώην Εβραίων που φαίνεται ότι υφίστανται από τους πρώην ομοθρήσκους τους κάποιον κοινωνικό κατατρεγμό. Γι’ αυτό και ο συγγραφέας της επιστολής θέλοντας να τους στηρίξει στην πίστη τους τονίζει: α) την υπεροχή του Χριστού που εκούσια βαδίζει προς τη θυσία του Σταυρού -θυσία που καθιστά περιττές τις επαναλαμβανόμενες ιουδαϊκές θυσίες στο Ναό του Σολομώντα, β) την υπεροχή του Αρχηγού της νέας πίστης έναντι των αγγέλων, γ) την ιδιότητα του Υιού ως δημιουργού του κόσμου ή μάλλον ως συνδημιουργού με τον Θεό Πατέρα, και δ) παρουσιάζει τον Χριστό ως χορηγό της σωτηρίας την οποία κανείς δεν μπορεί να αμελήσει αφού άρχισε να πραγματοποιείται από τον ίδιο τον Κύριο (Χριστολογικός τίτλος που χρησιμοποιείται σε όλη την Καινή Διαθήκη) και μας βεβαιώθηκε από αυτούς που τον άκουσαν και έδωσαν τη μαρτυρία τους γι’ αυτό.
Για να τα θεμελιώσει αυτά ο συγγραφέας παραθέτει στίχους στην αρχή της περικοπής από τους Ψαλμούς της Παλαιάς Διαθήκης (Ψαλ. 101, 26-28 και 109, 1) και από τον προφήτη Ησαΐα (Ησ. 50, 9. 34, 4 και 51, 6), κείμενα ασφαλώς γνωστά στους παραλήπτες της επιστολής. Με τους στίχους αυτούς υπογραμμίζεται το γεγονός ότι τα πάντα παλιώνουν «σαν ρούχο», ενώ εκείνος που μένει αναλλοίωτος και αιώνιος είναι ο Κύριος που λίγο πριν από την περικοπή μας ο Θεός τον αποκαλεί Υιό Του και Θεό (1, 5 και 8).
Εκείνο που ενδιαφέρει κυρίως τον Απόστολο Παύλο να κάνει κατανοητό στους αναγνώστες του είναι ότι, αν ο λόγος του Θεού δηλαδή οι εντολές Του που δόθηκε στον Μωυσή «μέσω των αγγέλων» (μια παράδοση που δέχεται ο Παύλος και στην Προς Γαλάτας επιστολή του στο κεφάλαιο 3 στο στίχο 19) ήταν «βέβαιος» και προέβλεπε τιμωρία για τους παραβάτες του, πόσο μάλλον πρέπει οι χριστιανοί να είναι προσεκτικοί και να μην αμελούν για τη σωτηρία τους που δόθηκε από τον ίδιο τον Χριστό και βεβαιώθηκε από αυτούς που τον άκουσαν και τον μετέφεραν σε εμάς.
Βασική έννοια του αναγνώσματος είναι η «Σωτηρία», ένας όρος με πολλές εννοιολογικές συναρτήσεις που γνωστότερη είναι η αναφορά στη σωτηρία του υπόδουλου στην Αίγυπτο λαού του Θεού από τον Θεό δια της αποστολής του Θεόπτη Μωυσή. Η έννοια αυτή συνεχίζεται και προσδιορίζεται ακριβέστερα στην Καινή Διαθήκη, όπου Σωτήρας είναι ο ίδιος ο Υιός του Θεού -άλλωστε το Ιησούς στα Εβραϊκά σημαίνει: ο Θεός σώζει- και η σωτηρία που προσφέρει αφενός μεν είναι ήδη γεγονός θεμελιωμένο στον Σταυρό και την Ανάσταση του Υιού του Θεού και αφετέρου αναμενόμενη στην ολοκλήρωσή της στα έσχατα. Επίσης δεν αφορά ένα μόνο λαό αλλά όλους τους ανθρώπους, εφόσον «ο Θεός ο σωτήρας μας θέλει να σωθούν όλοι οι άνθρωποι, να προχωρήσουν και να λάβουν πλήρη και καθαρή γνώση της αληθείας» (Α΄ Τιμ. 2, 4). Και το σπουδαιότερο που τονίζεται στο ανάγνωσμά μας είναι ότι χρειάζεται σοβαρή αντιμετώπισή της από τους ανθρώπους, ώστε να την αποδεχτούν με σοβαρότητα, συνέπεια και βεβαιότητα, διότι «πώς είναι δυνατόν εμείς να ξεφύγουμε, αν δεν δώσουμε την προσοχή που ταιριάζει σε μια τόσο σπουδαία σωτηρία;», όπως με έμφαση τονίζεται στην περικοπή που διαβάζεται την Κυριακή αυτή.
Και μια τελευταία παρατήρηση: Η σωτηρία, που είναι κεντρική έννοια στη χριστιανική θεολογία και ιδιαίτερα στην ανθρωπολογία, δεν αφορά ένα μέρος μόνο του ανθρώπου, την ψυχή, όπως πίστευε η αρχαία Ελληνική σκέψη, τουλάχιστον στην Πλατωνική της εκδοχή, αλλά ολόκληρο τον άνθρωπο, σώμα και ψυχή. Γι’ αυτό και στο ακροτελεύτιο άρθρου του Συμβόλου της Πίστεως ομολογούμε ότι: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν», δηλαδή αναμένω την ανάσταση από τους νεκρούς του όλου ανθρώπου και όχι μόνο της ψυχής.
Ι. Κ.
