Ὀρθοί, Μεταλαβόντες τῶν θείων, ἁγίων, ἀχράντων,
ἀθανάτων, ἐπουρανίων καί ζωοποιῶν, φρικτῶν τοῦ
Χριστοῦ Μυστηρίων, ἀξίως εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ.

Ορθοί. Αφού μετελάβαμε τα θεία, άγια, άχραντα,
αθάνατα και ζωοποιά φρικτά Μυστήρια του Χριστού,
ας ευχαριστήσουμε άξια τον Κύριο.

Στο βιβλίο που επιγράφεται Διδαχή των δώδεκα Αποστόλων,
βρίσκοµε την περιγραφή της αρχαίας Λειτουργίας. Εκεί λοιπόν διαβάζοµε για την ευχαριστία µετά τη θεία Κοινωνία· «Μετά δέ τό ἐµπλησθῆναι οὕτως εὐχαριστήσατε». Και παραθέτει τα λόγια της ευχαριστίας, από τα οποία εµείς εδώ θα αναφέρουµε µόνο όσα αφορούν στην Εκκλησία. Η ιερή σύναξη µετά τη θεία Μετάληψη παρακαλεί για την Εκκλησία, γιατί η θεία Ευχαριστία, καθώς είπαµε, είναι το µυστήριο της Εκκλησίας και, καθώς γράφει ο Καβάσιλας, «διά τῶν µυστηρίων ἡ Ἐκκλησία σηµαίνεται». Αυτά τα λόγια που θα ακούσουµε τώρα εµείς τα τονίσαµε και πολλές φορές τα ακούµε στο τέλος της θείας Λειτουργίας· «Μνήσθητι, Κύριε, τῆς Ἐκκλησίας σου, τοῦ ῥύσασθαι αὐτήν ἀπό παντός πονηροῦ καί τελειῶσαι αὐτήν ἐν τῇ ἀγάπῃ σου· καί σύναξον αὐτήν ἀπό τῶν τεσσάρων ἀνέµων, τήν ἁγιασθεῖσαν εἰς τήν βασιλείαν, ἥν ἡτοίµασας αὐτῇ…». Παραθέτουµε τα λόγια αυτά, γιατί θαρρούµε πώς έχουν κάποια επικαιρότητα, και προχωρούµε στο θέµα της σηµερινής οµιλίας.
Όταν κοινωνήσει κι ο τελευταίος πιστός, ο λειτουργός, αφήνοντας το Ποτήριο στην αγία Τράπεζα, λέει και ευλογεί το λαό· «Σῶσον, ὁ Θεός, τόν λαόν σου καί εὐλόγησον τήν κληρονοµίαν σου». Ο λαός και η κληρονοµία του Θεού είναι η Εκκλησία, κλήρος και λαός, ίσοι µεταξύ τους και ενωµένοι µε το Θεό. Επιστρέφει ο λειτουργός στο ιερό Βήµα, θυµιάζει τα Άγια και λέει το στίχο από τον πενηνταέξι ψαλµό· «Ὑψώθητι ἐπί τούς οὐρανούς, ὁ Θεός, καί ἐπί πᾶσαν τήν γῆν ἡ δόξα σου». Με τον ψαλµικό αυτό στίχο, γράφει ο Θεόδωρος επίσκοπος Ανδίδων, ο ιερέας «τήν ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ ἡµῶν ὑπαινίσσεται». Στο µεταξύ αυτό ο χορός ψάλλει τον ύµνο της Πεντηκοστής· «Εἴδοµεν τό φῶς τό ἀληθινόν, ἐλάβοµεν Πνεῦµα ἐπουράνιον, εὕροµεν πίστιν ἀληθῆ, ἀδιαίρετον Τριάδα προσκυνοῦντες· αὕτη γάρ ἡµᾶς ἔσωσεν». Όλα δείχνουν πώς φτάσαµε στο τέλος. Η Πεντηκοστή είναι το επιστέγασµα στο µυστήριο της θείας οικονοµίας, κι όπως πάλι γράφει ο Καβάσιλας, «τά ἐν τῇ τελετῇ τῶν δώρων γινόµενα εἰς τήν τοῦ Σωτῆρος οἰκονοµίαν ἀναφέρεται πάντα».
Με το «Εὐλογηµένη ἡ Βασιλεία…» αρχίζει η θεία Λειτουργία, δηλαδή µε δοξολογία του Θεού· το ίδιο µε δοξολογία και µε την ίδια λέξη έρχεται τώρα να τελείωσει. Υψώνοντας πάλι το άγιο Ποτήριο και στραµµένος προς το λαό, ο ιερέας εκφωνεί· «Εὐλογητός ὁ Θεός ἡµῶν πάντοτε, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Ό χορός απαντά µε το «Ἀµήν», κι ο λειτουργός αφήνοντας το άγιο Ποτήριο στην πρόθεση κάνει την τελευταία Συναπτή και καλεί τη σύναξη σε αξία ευχαριστία του Θεού· «Ὀρθοί. Μεταλαβόντες τῶν θείων, ἁγίων, ἀχράντων, ἀθανάτων, ἐπουρανίων καί ζωοποιῶν, φρικτῶν, τοῦ Χριστοῦ Μυστηρίων, ἀξίως εὐχαριστήσωµεν τῷ Κυρίῳ». Εκφωνεί ακόµα δυο δεήσεις, γνωστές από τα προηγούµενα στη θεία Λειτουργία· «Ἀντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον…» και «Τήν ἡµέραν πᾶσαν…», κι όταν ο χορός απάντηση «Σοί, Κύριε», ο ιερέας χαµηλόφωνα λέει την ευχαριστήρια ευχή.
«Εὐχαριστοῦµέν σοι, Δέσποτα φιλάνθρωπε, εὐεργέτα τῶν ψυχῶν ἡµῶν, ὅτι καί τῇ παρούσῃ ἡµέρᾳ κατηξίωσας ἡµᾶς τῶν ἐπουρανίων σου καί ἀθανάτων Μυστηρίων». Σε ευχαριστούµε, φιλάνθρωπε Δέσποτα, ευεργέτη των ψυχών µας, γιατί και σήµερα µας αξίωσες να µεταλάβουµε τα επουράνια και αθάνατα Μυστήριά σου. Και η ευχή συνεχίζεται σε κάποια πάλι αιτήµατα µετά την ευχαριστία. Ακόµα, για µια τελευταία φορά, ο λειτουργός διατυπώνει τα τελευταία αιτήµατα της ιερής σύναξης, που είναι οι σωτήριοι καρποί της θείας Κοινωνίας· «Ὀρθοτόµησον ἡµῶν τήν ὁδόν, στήριξον ἡµᾶς ἐν τῷ φόβῳ σου τούς πάντας, φρούρησον ἡµῶν τήν ζωήν, ἀσφάλισαι ἡµῶν τά διαβήµατα· εὐχαῖς καί ἱκεσίαις τῆς ἐνδόξου Θεοτόκου καί ἀειπαρθενου Μαρίας καί πάντων τῶν Ἁγίων σου». Κάµε ίσιο και σωστό το δρόµο µας, στήριξέ µας όλους µέσα στο φόβο σου, φρούρησε τη ζωή µας, στερέωσε τα βήµατα µας· µε τις ευχές και τις ικεσίες της ένδοξης Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας κι όλων των Αγίων σου. Όπως όλες οι ευχές, έτσι κι αυτή εδώ καταλήγει σε δοξολογική εκφώνηση. Σε ψηλότερο λοιπόν τόνο λέει τώρα ο λειτουργός ιερέας. «Ὅτι σύ εἶ ὁ ἁγιασµός ἡµῶν καί σοί τήν δόξαν ἀναπέµποµεν, τῷ Πατρί καί τῷ Ὑιῷ καί τῷ Ἁγίῳ Πνεύµατι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Γιατί εσύ ᾽σαι ο αγιασµός µας κι εσένα δοξάζουµε, τον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύµα, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες. Ο χορός, όπως πάντα, απαντά «Ἀµήν».
Άλλα ας πάρουµε πάλι τα πράγµατα από την αρχή. Το «ἀξίως εὐχαριστήσωµεν τῷ Κυρίῳ» θα πει, όχι µόνο καθώς αξίζει στο Θεό, αλλά όπως πρέπει κι όπως έχουµε χρέος εµείς. Κι άλλος τρόπος βέβαια δεν υπάρχει κι άλλο εµείς δεν έχουµε να ανταποδώσουµε στο Θεό παρά µε ευγνωµοσύνη να τον ευχαριστούµε πάντα. Στη Λειτουργία των Προηγιασµένων αντί του «Εἴδοµεν τό φῶς…», ο χορός ψάλλει· «Εὐλογήσω τόν Κύριον ἐν παντί καιρῷ, διά παντός ἡ αἴνεσις αὐτοῦ ἐν τῷ στόµατί µου· ἄρτον οὐράνιον καί ποτήριον ζωῆς γεύσασθε καί ἴδετε ὅτι χρηστός ὁ Κύριος». Ο ύµνος της ευχαριστίας είναι ό,τι µπορούµε εµείς να ανταποδώσουµε στο Θεό, για όλες του τις ευεργεσίες, που ξεχωριστά και πάνω απ᾽ όλες είναι η θεία Κοινωνία, ο ουράνιος άρτος και το ποτήριο της ζωής. Όλη η χρηστότητα και η καλοσύνη του Θεού και η αγάπη του προς τον άνθρωπο φαίνεται σε τούτο το άρρητο µυστήριο, που είναι η θυσία του Υιού για τη ζωή και τη σωτηρία του ανθρώπου.
Ο λειτουργός ιερέας κι όλη η σύναξη, και εκείνοι που κοινώνησαν, αλλά και όσοι τυχόν δεν ήσαν έτοιµοι για να κοινωνήσουν, όλοι ευχαριστούν, γιατί αξιώθηκαν «τῶν ἐπουρανίων καί ἀθανάτων µυστηρίων». Το σώµα λοιπόν και το αίµα του Κυρίου µέσα µας είναι το σπέρµα της ανάστασης· ο άρτος της θείας Κοινωνίας είναι «ἀντίδοτος τοῦ µή ἀποθανεῖν», όπως πάλι γράφει ο άγιος Ιγνάτιος ο θεοφόρος. Αλλά θα πρέπει να ακούσουµε τα λόγια του αγίου Ειρηναίου· «Ἡµῶν δέ σύµφωνος ἡ γνώµη τῇ εὐχαριστίᾳ καί ἡ εὐχαριστία βεβαιοῖ τήν γνώµην… Ὡς γάρ ἀπό γῆς ἄρτος προσλαµβανόµενος τήν ἐπίκλησιν τοῦ Θεοῦ, οὐκέτι κοινός ἄρτος ἐστίν, ἀλλ᾽ εὐχαριστία, ἐκ δύο πραγµάτων καθεστηκυῖα ἐπιγείου τε καί ἐπουρανίου, οὕτω καί τά σώµατα ἡµῶν, µεταλαµβάνοντα τῆς εὐχαριστίας, µηκέτι εἶναι φθαρτά, τήν ἐλπίδα τῆς εἰς αἰῶνας ἀναστάσεως ἔχοντα».
Η πίστη µας, λέει ο άγιος Ειρηναίος, είναι σύµφωνη µε την ευχαριστία και η ευχαριστία επιβεβαιώνει την πίστη…Γιατί όπως το ψωµί από τη γη, όταν δεχθεί την επίκληση του Θεού, δεν είναι πια κοινό ψωµί, αλλά σώµα του Χριστού, από δυο πράγµατα γινόµενο, και επίγειο και ουράνιο, έτσι και τα σώµατα µας, όταν παίρνουν την ευχαριστία, δεν είναι πια φθαρτά, αλλά έχουν την ελπίδα της µέλλουσας ανάστασης. Δεν θα πρέπει να παραλείψουµε να πούµε ότι, όταν ο λειτουργός «συστέλλῃ» τά Άγια, όταν δηλαδή στο τέλος µαζεύει τις µερίδες από το δισκάριο στο άγιο Ποτήριο, λέει το «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάµενοι…». Δηλαδή η θεία Κοινωνία είναι η χαρά και η προσδοκία της Ανάστασης.
Χωρίς να εξαντλήσουµε το θέµα, είµαστε υποχρεωµένοι να τελειώσουµε. Και θα τελειώσουµε µε κάποια λόγα του αγίου Χρυσοστόµου, που πρέπει να τα ακούσουµε έστω και σε µετάφραση. «Τί κάνεις, άνθρωπε; Όταν ο Χριστός είναι παρών, και οι άγγελοι γύρω από αυτή την αγία Τράπεζα, και οι αδελφοί σου ακόµα κοινωνούν, εσύ τους αφήνεις και φεύ¬γεις; Κι αν σε καλέσουν σε δείπνο, και πριν από τους άλλους εσύ χορτάσεις, δεν τολµάς, όταν οι άλλοι κάθονται, εσύ πριν από τους φίλους να αναχωρήσεις. Αλλά εδώ, όταν γίνεται η θεία Λειτουργία και η τελετουργία συνεχίζεται, εσύ τα αφήνεις όλα στη µέση και φεύγεις. Και ποιά συγγνώµη υπάρχει γι᾽ αυτά και ποιά δικαιολογία; Θέλετε να πω τίνος το έργο κάνουν αυτοί που φεύγουν πριν να τελειώσει η θεία Λειτουργία και δεν λένε τους ευχαριστήριους ύµνους στο τέλος της θείας Κοινωνίας;… Όταν ο Ιούδας έφαγε το τελευταίο δείπνο σ᾽ εκείνη την τελευταία νύχτα, ενώ οι άλλοι κάθονταν ακόµα στο τραπέζι, αυτός σηκώθηκε κι έφυγε. Εκείνον λοιπόν µιµούνται κι αυτοί, πριν να γίνει η τελευταία ευχαριστία. Γιατί εκείνος, αν δεν έβγαινε έξω, δεν θα γινότανε προδότης… Γι᾽ αυτό εκείνος ήταν µε τους Ιουδαίους, ενώ οι µαθητές µε τον Δεσπότη «ὑµνήσαντες ἐξῆλθον». Βλέπεις ότι η τελευταία στη θεία Λειτουργία ευχή γίνεται όπως τότε στο µυστικό δείπνο;». Και τώρα λοιπόν, όταν κοινωνήσουν οι πιστοί, ο λειτουργός προτρέπει τη σύναξη. «Ὀρθοί… ἀξίως εὐχαριστήσωµεν τῷ Κυρίῳ». Αµήν.
 

† Σ & Κ Δ