Η Αποστολική περικοπή που διαβάζεται την Κυριακή της Σαμαρείτιδας προέρχεται από τις Πράξεις των Αποστόλων (11,19-30) και είναι η ακόλουθη:
«Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, οἱ διασπαρέντες ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ Ἀντιοχείας, μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον Ἰουδαίοις. Ἦσαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι καὶ Κυρηναῖοι, οἵτινες εἰσελθόντες εἰς Ἀντιόχειαν ἐλάλουν πρὸς τοὺς Ἑλληνιστάς, εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύριον Ἰησοῦν. Καὶ ἦν χεὶρ Κυρίου μετ᾿ αὐτῶν, πολύς τε ἀριθμὸς πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν Κύριον. Ἠκούσθη δὲ ὁ λόγος εἰς τὰ ὦτα τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις περὶ αὐτῶν, καὶ ἐξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθεῖν ἕως Ἀντιοχείας· ὃς παραγενόμενος καὶ ἰδὼν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ἐχάρη, καὶ παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ, ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ πλήρης Πνεύματος Ἁγίου καὶ πίστεως καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς τῷ Κυρίῳ. Ἐξῆλθε δὲ εἰς Ταρσὸν ὁ Βαρνάβας ἀναζητῆσαι Σαῦλον, καὶ εὑρὼν αὐτὸν ἤγαγεν αὐτὸν εἰς Ἀντιόχειαν. Ἐγένετο δὲ αὐτοὺς ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς. Ἐν ταύταις δὲ ταῖς ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ Ἱεροσολύμων προφῆται εἰς Ἀντιόχειαν· ἀναστὰς δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν ὀνόματι Ἄγαβος ἐσήμανε διὰ τοῦ Πνεύματος λιμὸν μέγαν μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾿ ὅλην τὴν οἰκουμένην· ὅστις καὶ ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος. Τῶν δὲ μαθητῶν καθὼς ηὐπορεῖτό τις, ὥρισαν ἕκαστος αὐτῶν εἰς διακονίαν πέμψαι τοῖς κατοικοῦσιν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ἀδελφοῖς· ὃ καὶ ἐποίησαν ἀποστείλαντες πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους διὰ χειρὸς Βαρνάβα καὶ Σαύλου» (Πράξ. 11, 19-30).
Και σε μετάφραση:
«Εκείνες τις ημέρες, οι χριστιανοί που είχαν διασκορπιστεί από τα Ιεροσόλυμα, μετά τον διωγμό που ακολούθησε τον λιθοβολισμό του Στεφάνου, έφτασαν ως τη Φοινίκη, την Κύπρο και την Αντιόχεια. Σε κανέναν δεν κήρυτταν για τον Χριστό παρά μόνο στους Ιουδαίους. Ανάμεσά τους ήταν και μερικοί Κύπριοι και Κυρηναίοι, που είχαν έρθει στην Αντιόχεια και κήρυτταν στους ελληνόφωνους Ιουδαίους το χαρμόσυνο μήνυμα, ότι ο Ιησούς είναι ο Κύριος. Η δύναμη του Κυρίου ήταν μαζί τους, και πολλοί ήταν εκείνοι που πίστεψαν και δέχτηκαν τον Ιησού για Κύριό τους. Οι ειδήσεις γι’ αυτά έφτασαν και στην εκκλησία των Ιεροσολύμων· έτσι έστειλαν τον Βαρνάβα να πάει στην Αντιόχεια. Αυτός, όταν έφτασε εκεί και είδε το έργο της χάριτος του Θεού, χάρηκε και τους συμβούλευε όλους να μένουν αφοσιωμένοι στον Κύριο με όλη τους την καρδιά. Ο Βαρνάβας ήταν άνθρωπος αγαθός και γεμάτος Αγιο Πνεύμα και πίστη. Έτσι, πολύς κόσμος προστέθηκε στους πιστούς του Κυρίου.Ύστερα ο Βαρνάβας πήγε στην Ταρσό για να αναζητήσει το Σαύλο. Όταν τον βρήκε, τον έφερε στην Αντιόχεια. Εκεί συμμετείχαν στις συνάξεις της εκκλησίας για έναν ολόκληρο χρόνο και δίδαξαν πολύν κόσμο. Επίσης στην Αντιόχεια για πρώτη φορά ονομάστηκαν οι μαθητές του Ιησού χριστιανοί. Εκείνες τις μέρες κατέβηκαν από τα Ιεροσόλυμα προφήτες στην Αντιόχεια. Ένας απ’ αυτούς, που τον έλεγαν Άγαβο, προανάγγειλε με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος ότι θα πέσει σ’ όλη την οικουμένη μεγάλη πείνα, πράγμα που έγινε όταν αυτοκράτορας ήταν ο Κλαύδιος. Οι χριστιανοί στην Αντιόχεια αποφάσισαν να στείλουν βοήθεια στους αδερφούς που κατοικούσαν στην Ιουδαία, ό,τι μπορούσε ο καθένας. Αυτό κι έκαναν: έστειλαν τη βοήθειά τους με τον Βαρνάβα και τον Σαύλο στους πρεσβυτέρους των Ιεροσολύμων» (Πράξ. 11, 19-30).
Μια επανάσταση μέσα στους κόλπους του αρχαίου κόσμου σήμαινε ο χριστιανισμός, επανάσταση στα ήθη, στις αντιλήψεις, στα υπαρξιακά αγωνιώδη προβλήματα του ανθρώπου. Ιδιαίτερα όμως κοσμογονική είναι η αλλαγή που σημειώνεται μέσα στον Ιουδαϊσμό, αλλαγή την οποία όχι μόνο δεν δέχεται αλλά προσπαθεί με κάθε τρόπο να ματαιώσει η θρησκευτική ηγεσία του Ιουδαϊσμού της εποχής, ακόμη και με τη σταύρωση του εμπνευστή της, αλλά που τελικά θα επικρατήσει, γιατί η αγάπη του Θεού βρίσκεται πάνω από το στενόκαρδο ανθρώπινο μίσος. Την επαναστατική αυτή αλλαγή θα δούμε παίρνοντας αφορμή από το ανάγνωσμα των Πράξεων των Αποστόλων που διαβάζεται σήμερα στη θεία Λειτουργία.
Κλεισμένος στον εσωστρεφή απομονωτισμό του ο Ιουδαϊσμός θέλει τον Θεό αποκλειστικά δικό του. Η σωτηρία, πιστεύει, ότι προσφέρεται μόνο στον εκλεκτό λαό της Διαθήκης, ενώ τα υπόλοιπα έθνη είναι καταδικασμένα στην καταστροφή και στον όλεθρο. Ένα τείχος υψώνεται μεταξύ του λαού που έχει τον Μωσαϊκό Νόμο (ανεξάρτητα από το εάν τον τηρεί ή όχι!) και όλων των άλλων λαών που στερούνται της θείας αυτής δωρεάς. Αντίθετα όμως προς την ιουδαϊκή αποκλειστικότητα, ο Ιησούς απευθύνει τη διδασκαλία και δραστηριότητά του σε όλον τον κόσμο, δέχεται να συζητά με εθνικούς, επιτελεί θαύματα και σ’ αυτούς. Μετά την Ανάστασή Του μάλιστα παραγγέλλει στους μαθητές του να διακηρύξουν το μήνυμά του «εις πάντα τα έθνη», να γίνουν μάρτυρες της Αναστάσεως «έως εσχάτου της γης». Όλος ο κόσμος είναι έργο του Θεού, κι αν βρίσκεται πιο μακριά από το θέλημά του, αυτό σημαίνει ότι έχει μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας. Όλος ο κόσμος αποτελεί αντικείμενο της θείας αγάπης και καμιά στενόκαρδη ανθρώπινη νοοτροπία δεν μπορεί να βάλει όρια και φραγμούς σε αυτήν την αγάπη που φτάνει μέχρι τον σταυρό.
Οι μαθητές του Χριστού ευθύς μετά την Ανάσταση και την Πεντηκοστή έλαβαν την εντολή και αποστολή να γίνουν μάρτυρες της παγκοσμιότητας και οικουμενικότητας της θείας αγάπης. Αυτήν την οικουμενικότητα βίωσε η Εκκλησία του Χριστού, γιατί η νέα πίστη δεν είναι μια θεωρία, μια θρησκεία, όπως τόσες άλλες την εποχή που εμφανίσθηκε, αλλά μια κοινωνία σχέσεων αγάπης, στην οποία γίνονται δεκτοί όλοι οι άνθρωποι. Στην περίπτωση της διηγήσεώς μας ο Βαρνάβας αποστέλλεται από την Εκκλησία των Ιεροσολύμων για να παρακολουθήσει από κοντά το ιεραποστολικό έργο που γίνεται στην Αντιόχεια, την πόλη που για πρώτη φορά αυτοί που πίστεψαν στον Ιησού Χριστό ονομάστηκαν Χριστιανοί. Ο Βαρνάβας ο συμπαθής και αθόρυβος αυτός Κύπριος χριστιανός αναζητά στην Ταρσό της Κιλικίας τον Παύλο, τον απόστολο που γνώρισε με μια θαυματουργική κλήση την απεριόριστη αγάπη του Θεού, και τον οδηγεί στην Αντιόχεια, για να διδάξουν μαζί τον νέο λαό του Θεού, να εδραιώσουν την επανάσταση της αγάπης που συντελείται αθόρυβα και επεκτείνεται μέσα στην οικουμένη.
Το καινούργιο μήνυμα που απευθύνει η χριστιανική Εκκλησία όχι μόνο στην ανθρωπότητα της εποχής στην οποία πρωτοεμφανίσθηκε αλλά σε κάθε εποχή, και κατ’ εξοχή σήμερα, συνοψίζεται στα βαρυσήμαντα λόγια που λέγει ο Ιησούς στη Σαμαρείτιδα της ευαγγελικής περικοπής της σημερινής Κυριακής: «Πνεῦμα ὁ Θεός καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν Πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν», δηλαδή ο «Ο Θεός είναι πνεύμα. Κι αυτοί που τον λατρεύουν πρέπει να τον λατρεύουν με τη δύναμη του Πνεύματος που φανερώνει την αλήθεια» (Ιωάν. 4, 24). Οι άνθρωποι πολύ εύκολα γοητεύονται από τους τύπους, παρασύρονται στη λατρεία ειδώλων, έλκονται από ψεύτικες θεότητες, που παίρνουν διάφορες μορφές σε κάθε εποχή, με άλλα λόγια γίνονται ειδωλολάτρες και αγαπούν το ψέμα σε όλες τις περιοχές της ζωής. Ο Θεός που φανερώνεται στον κόσμο στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού είναι Πνεύμα και Αλήθεια (Ιωάν. 14, 6: «Εγώ είμαι η οδός, η αλήθεια και η ζωή»). Όποιος δεν θέλει να ακούσει τη φωνή της Αλήθειας, στερεί τον εαυτό του από τη μεγάλη δωρεά της θείας αγάπης που προσφέρεται σε όλον τον κόσμο αλλά στερεί τον εαυτό του και από τη δυνατότητα της ανθρώπινης αγάπης την οποία οφείλει ο καθένας στον διπλανό του.
Ι. Κ.
