Εὒξασθε οἱ κατηχούµενοι τῷ Κυρίῳ. Οἱ πιστοί ὑπέρ τῶν κατηχουµένων δεηθῶµεν.
Προσευχηθείτε οι κατηχούµενοι στον Κύριο. Οι πιστοί ας παρακαλέσουµε για τους κατηχούµενους.
Μετά την Εκτενή Ικεσία µπαίνοµε στα λεγόµενα Κατηχούµενα. Τα Κατηχούµενα είναι ένα µικρό µέρος της θείας Λειτουργίας, πού σήµερα παραλείπεται, αφού δεν υπάρχει πια η τάξη των κατηχουµένων, εκείνων δηλαδή που η Εκκλησία τους ετοίµαζε για το Φώτισµα ή το Βάπτισµα. Μόνο στην Λειτουργία των Προηγιασµένων την Μεγάλη Τεσσαρακοστή ακούµε τα Κατηχούµενα, όχι βέβαια γιατί τότε υπάρχουν κατηχούµενοι, αλλά για την αρχαιοπρέπεια της Λειτουργίας. Ως το σηµείο αυτό εδώ είχαν δικαίωµα να παραµένουν στην θεία Λειτουργία και οι κατηχούµενοι, γι̉ αυτό και στο πρώτο µέρος ως εδώ η θεία Λειτουργία ονοµάζεται Λειτουργία των κατηχουµένων. Τα Κατηχούµενα τώρα δεν είναι παρά η λειτουργική διαδικασία, µε την οποία βγαίνουν από την ιερή σύναξη οι κατηχούµενοι, για να συνεχισθεί η Λειτουργία των πιστών.
Αµέσως µετά το «Αµήν», στο οποίο τελειώνει η Εκτενής Ικεσία, ο λειτουργός δίνει µε ηχηρή πάντα φωνή το παράγγελµα· «Εὒξασθε οἱ κατηχούµενοι τῷ Κυρίῳ»· προσευχηθείτε οι κατηχούµενοι στον Κύριο. Ύστερα απευθύνεται στους πιστούς και τους προτρέπει να προσευχηθούν κι αυτοί για τους κατηχούµενους· «Οἱ πιστοί ὑπέρ τῶν κατηχουµένων δεηθῶµεν», οι πιστοί ας προσευχηθούµε για τους κατηχούµενους. Και στην συνέχεια λέει για ποιο σκοπό να προσευχηθούν οι πιστοί για τους κατηχούµενους· «Ἳνα ὁ Κύριος αὐτούς ἐλεήσῃ. Κατηχήσῃ αὐτούς τόν λόγον τῆς ἀληθείας. Ἀποκαλύψῃ αύτοίς τό Εὐαγγέλιον τῆς δικαιοσύνης. Ἑνώσῃ αὐτούς τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ καθολικῇ καί ἀποστολικῇ Ἐκκλησία». Δηλαδή· για να τους ελεήση ο Κύριος· για να τους κατηχήσει τον λόγο της αλήθειας· για να τους φανερώσει το Ευαγγέλιο της δικαιοσύνης· για να τους ενώσει µε την αγία καθολική και αποστολική Εκκλησία.
Ύστερα, σε µια απ’ ευθείας δέηση προς τον Θεό, ο λειτουργός ζητάει το έλεος και την βοήθειά του για τους κατηχούµενους. «Σῶσον, ἐλέησον, ἀντιλαβοῦ καί διαφύλαξον αὐτούς, ὁ Θεός, τῇ σῇ χάριτι». Σώσε, ελέησε, βοήθησε και φύλαξέ τους, ο Θεός, µε την χάρη σου. Και στρέφεται στους κατηχούµενους, για να τους δώσει την εντολή· «Οἱ κατηχούµενοι, τάς κεφάλας ὑµῶν τῷ Κυρίῳ κλίνατε»· οι κατηχούµενοι, σκύψτε τα κεφάλια σας στον Κύριο. Η ευχή που ακολουθεί τώρα δείχνει όλη την αγάπη και το ποιµαντικό ενδιαφέρον της Εκκλησίας για τα νέα µέλη, που ετοιµάζει για να τα ενώσει στην αδελφότητα, που είναι το σώµα του Χριστού» «Κύριε ὁ Θεός ἡµῶν, ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν καί τά ταπεινά ἐφορῶν, ὁ τήν σωτηρίαν τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων ἐξαποστείλας, τόν µονογενῆ σου Ὑιόν καί Θεόν, τόν Κύριον ἡµῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ἐπίβλεψον ἐπί τούς δούλους σου τούς κατηχούµενους, τούς ὑποκεκλικότας σοι τάς ἑαυτῶν κεφαλάς». Ως εδώ είναι το πρώτο και γενικό µέρος της ευχής, που θα µπορούσαµε να την µεταφράσουµε κάπως έτσι. «Κύριε Θεέ µας, που κατοικείς ψηλά στον ουρανό και βλέπεις εδώ κάτω στην γη, που για την σωτηρία του ανθρώπινου γένους έστειλες τον µονογενή σου υιό και Θεό, τον Κύριό µας Ιησού Χριστό, ρίξε την µατιά σου επάνω στους δούλους σου τους κατηχούµενους, που έχουν σκύψει τώρα τα κεφάλια τους σε σένα».
Και σαν σε ένα δεύτερο µέρος της ευχής, ο ιερέας έρχεται να ζητήσει συγκεκριµένα από τον Θεό· «Καί καταξίωσον αὐτούς ἐν καιρῷ εὐθέτῳ τοῦ λουτροῦ τῆς παλιγγενεσίας, τῆς ἀφέσεως τῶν ἁµαρτιῶν καί τοῦ ἐνδύµατος τῆς ἀφθαρσίας· ἓνωσον αὐτούς τῇ ἁγίᾳ σου καθολικῇ καί ἀποστολικῇ Ἐκκλησία καί συγκαταρίθµησον αὐτούς τῇ ἐκλεκτῇ σου ποίµνη». Δηλαδή· Αξίωσέ τους στον κατάλληλο καιρό να πάρουν το λουτρό που θα τους ξαναγεννήση, να συγχωρεθούν οι αµαρτίες τους και να φορέσουν το ένδυµα της άφθαρτης ζωής· ένωσέ τους µε την µε τα πρόβατα του διαλεχτού σου ποιµνίου. Όπως πάντα σε κάθε ευχή, ακολουθεί κι εδώ η δοξολογική εκφώνηση, την οποία ο λειτουργός λέει σε ψηλότερο τόνο· «Ἳνα καί αὐτοί σύν ἡµῖν δοξάζωσι τό πάντιµον καί µεγαλοπρεπές ὂνοµά σου, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Για να δοξάζουν κι αυτοί µαζί µας το ολοτίµητο και µεγαλόπρεπο όνοµά σου, του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες.
Λέγαµε και στα προηγούµενα για µια δραµατική κίνηση, που παρουσιάζει η τελετουργία της θείας Λειτουργίας. Τώρα, στο τέλος της διαδικασίας για να αποχωρήσουν οι κατηχούµενοι, η δραµατικότητα γίνεται πιο ζωηρή. Ο λαός στην εκφώνηση, µε την οποία κλείνει η ευχή, αποκρίνεται µε το «Ἀµήν», κι ο λειτουργός απευθύνεται τώρα στους κατηχούµενους και λέει µε σταθερή φωνή· «Ὃσοι κατηχούµενοι, προέλθετε. Οἱ κατηχούµενοι προέλθετε. Μή τις τῶν κατηχουµένων».
Όσοι είσαστε κατηχούµενοι να πηγαίνετε· οι κατηχούµενοι να πηγαίνετε· Κανένας εδώ από τους κατηχούµενους. Τα παραγγέλµατα είναι σύντοµα και κοφτά, σαν φωνή σάλπιγγας, και δείχνουν την φροντίδα της Εκκλησίας και τις προφυλάξεις που έπαιρνε, όταν γινότανε η θεία Λειτουργία. Όχι µόνο ανεπιθύµητοι και εχθροί δεν είχαν τώρα θέση µέσα στο ναό, αλλά και αµύητοι· έφτασε πια από εδώ και πέρα η µεγάλη ώρα της αναίµακτης ιερουργίας.
Στον καιρό µας δεν υπάρχει πια η τάξη των κατηχούµενων. Οι χριστιανοί τώρα βαπτίζονται σέ νηπιακή ηλικία και η κατήχηση, αντί να γίνει πρώτα, γίνεται µετά το βάπτισµα· όταν βέβαια γίνεται και όπως γίνεται. Είναι ένα ζήτηµα αυτό, που θέλει πολλή µελέτη· αν είναι καλύτερα έτσι ή, όπως γινότανε στην αρχαία εποχή, να βαπτίζονται δηλαδή οι άνθρωποι σε µεγάλη ηλικία, όταν έχουν συνείδηση και δική τους θέληση για τις πράξεις των. Αυτό το τελευταίο βέβαια δεν µπορούµε να το βεβαιώσουµε ποτέ, ούτε και σήµερα, που κανείς δεν ξέρει πόσες αιτίες επιδρούν επάνω στους ανθρώπους για να κάνουν πολλές φορές ό,τι δεν θέλουν. Είναι αλήθεια πως ο νηπιοβαπτισµός γινότανε και στην αρχαία εποχή, και πολλοί από τους Πατέρες της Εκκλησίας θεωρούν τον θεσµό αποστολικό. Για παράδειγµα, διαβάζουµε στις Πράξεις των Αποστόλων ότι ό δεσµοφύλακας στους Φιλίππους, µετά την αποφυλάκιση του Παύλου και του Σίλα, «ἐβαπτίσθη αυτός καί οἱ αὐτοῦ πάντες παραχρῆµα». Και βέβαια στο σπίτι εκείνο θα ήσαν και µικρά παιδιά.
Αλλά είναι χαρακτηριστικά τα παρακάτω λόγια του Μεγάλου Βασιλείου από την οµιλία του στο άγιο Βάπτισµα· φαίνεται σ᾿ αυτά ότι πολλοί άφηναν για να βαπτισθούν στα γεράµατά τους. «Ὀκνεῖς καί βουλεύῃ καί διαµέλλεις; Ἐκ νηπίου τόν λόγον κατηχούµενος, οὔπω συνέθου τῇ ἀληθείᾳ; Πάντοτε µανθάνων, οὐδέπω ἦλθες πρός τήν ἐπίγνωσιν; Πειραστής διά βίου, κατάσκοπος ἕως γήρω, πότε γενήση χριστιανός; Πότε γνωρίσοµέν σε ὡς ἡµέτερον;». Συλλογιέσαι και σκέφτεσαι και αναβάλλεις; Από µικρό παιδί ακούς και διδάσκεσαι κι ακόµα δεν παραδέχθηκες την αλήθεια; Πάντα µαθαίνεις κι ακόµα δεν κατάλαβες; Σε όλη σου την ζωή δοκιµάζεις, µέχρι τα γεράµατά σου είσαι κατάσκοπος, πότε λοιπόν θα γίνεις χριστιανός; Πότε θα σε δούµε για δικό µας; Στη συνέχεια ο ιερός πατέρας και διδάσκαλος της Εκκλησίας κάνει λεπτές παρατηρήσεις όχι γιατί πολλοί βάπτιζαν τα παιδιά τους σε νηπιακή ηλικία, αλλά για τις αιτίες που αυτοί, ενώ ετοιµάζονταν, όλο και ανέβαλαν το βάπτισµα. Και καταλήγει για να πει· «Ὅρα µή εὑρεθῇς µακρυτέρας τῆς ζωῆς τάς ὑποσχέσεις ποιούµενος»· πρόσεχε µήπως υπόσχεσαι παραπέρα από την ζωή σου. Ποιος ξέρει, αλήθεια, πότε θα πεθάνει, για να προλάβει να βαπτισθεί; Γι᾿ αυτό η Εκκλησία µας βαπτίζει σε νηπιακή ηλικία, µε την θέληση και την ευθύνη των χριστιανών γονέων µας.
Μετά τα Κατηχούµενα τελειώνει το πρώτο µέρος της θείας Λειτουργίας, που καθώς είπαµε ονοµάζεται Λειτουργία των κατηχουµένων. Σ᾿ αυτά, για τα οποία είπαµε σήµερα, φαίνεται η ιερή φροντίδα της Εκκλησίας για την είσοδο στην ποίµνη του Χριστού νέων αδελφών. Όλες οι δεήσεις και η ιερατική ευχή δείχνουν µε πόση στοργή και ευθύνη ετοίµαζε η Εκκλησία τους κατηχούµενους, αναθέτοντας το έργο όχι µόνο στην ανθρώπινη ιεραποστολική δραστηριότητα, αλλά και στην θεία χάρη. Οι πιστοί καλούνται να προσευχηθούν για τους κατηχούµενους, για να τους ελεήσει ο Θεός, να τους κατηχήσει τον λόγο της πίστεως, να τους αποκαλύψει την αλήθεια της σωτηρίας, να τους ενώσει και να τους ενσωµατώσει στην αγία Εκκλησία. Προτρέπονται λοιπόν γι᾿ αυτό να προσευχηθούν και οι κατηχούµενοι και οι πιστοί· «Εὔξασθε οἱ κατηχούµενοι τῷ Κυρίῳ. Οἱ πιστοί ὑπέρ τῶν κατηχουµένων δεηθῶµεν».Αµήν.
† Σ & Κ Δ
