Ο ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΒΑΛΛΕΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ
Την Κυριακή αυτή η Εκκλησία όρισε να διαβάζεται
μια αποστολική περικοπή από την Προς Κολοσσαείς επιστολή, στην οποία ο Απόστολος Παύλος περιγράφει τον καινούργιο άνθρωπο που γίνεται πραγματικότητα με την έλευση του Χριστού στον κόσμο. Η περικοπή είναι η ακόλουθη:
«Ἀδελφοί, ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ, ἡ ζωὴ ἡμῶν, τότε καὶ ὑμεῖς σὺν αὐτῷ φανερωθήσεσθε ἐν δόξῃ. Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία, δι‘ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας, 7 ἐν οἷς καὶ ὑμεῖς περιεπατήσατέ ποτε, ὅτε ἐζῆτε ἐν αὐτοῖς· νυνὶ δὲ ἀπόθεσθε καὶ ὑμεῖς τὰ πάντα, ὀργήν, θυμόν, κακίαν, βλασφημίαν, αἰσχρολογίαν ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν· μὴ ψεύδεσθε εἰς ἀλλήλους, ἀπεκδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ‘ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν, ὅπου οὐκ ἔνι Ἕλλην καὶ Ἰουδαῖος, περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλὰ τὰ πάντα καὶ ἐν πᾶσι Χριστός» (Κολ 3, 4-11).
Και σε μετάφραση: «Αδελφοί, όταν ο Χριστός, που είναι η αληθινή ζωή μας, φανερωθεί, τότε κι εσείς θα φανερωθείτε μαζί του δοξασμένοι στην παρουσία του. Απονεκρώστε, λοιπόν, ό,τι σας συνδέει με το αμαρτωλό παρελθόν: Την πορνεία, την ηθική ακαθαρσία, το πάθος, την κακή επιθυμία και την πλεονεξία, που είναι ειδωλολατρία. Για όλα αυτά θα πέσει η οργή του Θεού πάνω σ’ εκείνους που δε θέλουν να πιστέψουν. Σ’ αυτούς ανήκατε άλλοτε κι εσείς, όταν αυτά τα πάθη δυνάστευαν τη ζωή σας. Τώρα όμως πετάξτε τα όλα αυτά από πάνω σας: Την οργή, τον θυμό, την πονηρία, την κακολογία και την αισχρολογία. Μη λέτε ψέματα ο ένας στον άλλο, αφού βγάλατε από πάνω σας τον παλιό αμαρτωλό εαυτό σας με τις συνήθειές του. Τώρα πια έχετε ντυθεί τον καινούργιο άνθρωπο, που ανανεώνεται συνεχώς σύμφωνα με την εικόνα του δημιουργού του, ώστε με τη νέα ζωή του να φτάσει στην τέλεια γνώση του Θεού. Σ’ αυτή τη νέα κατάσταση δεν υπάρχουν πια εθνικοί και Ιουδαίοι, περιτμημένοι κι απερίτμητοι, βάρβαροι, Σκύθες, δούλοι, ελεύθεροι· του Χριστού είναι όλα και ο Χριστός τα διέπει όλα» (Κολ 3, 4-11).
Τη νέα κατάσταση του πιστού, κατά την οποία νεκρώθηκε και αναστήθηκε σε νέα ζωή μαζί με τον Χριστό κατά το βάπτισμα, την αντιμετωπίζει ο Παύλος με τέτοιο ριζικό τρόπο, ώστε να μη μπορεί πια να διανοηθεί καμιά σχέση του χριστιανού με την αμαρτία, όχι βέβαια με την έννοια ότι είναι αδύνατο ο χριστιανός να διαπράξει αμαρτία, αλλά ότι είναι δυνατό να την αποφύγει.
Έτσι, μετά την εξαγγελία σε οριστική έγκλιση της αλήθειας ότι οι πιστοί πέθαναν και αναστήθηκαν μαζί με τον Χριστό, ακολουθούν οι προστακτικές: «Νεκρώσατε», «ἀπεκδυσάμενοι», «μὴ ψεύδεσθε» κλπ. Ο πιστός ζει ήδη την καινούργια πραγματικότητα μέσα στο σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, και προγεύεται μυστηριακά τα αγαθά της μέλλουσας βασιλείας, η εμπειρική του όμως ζωή εκτυλίσσεται μέσα στον αμαρτωλό κόσμο και υπόκειται στην επίδραση των δυνάμεών του. Εφόσον στον σταυρό του Χριστού νικήθηκε η δύναμη της αμαρτίας και ο πιστός πέθανε ως προς αυτήν κατά το βάπτισμα, προτρέπεται από τον Απόστολο Παύλο να ζει «κατά Χριστόν». Πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι η υπακοή στην προτροπή αυτή δεν είναι προϋπόθεση της σωτηρίας του αλλά καρπός της· δεν εφαρμόζει δηλαδή ο χριστιανός την προσταγή στη ζωή του για να επιτύχει τη σωτηρία του, αλλά επειδή αυτή έχει επιτευχθεί δια του Χριστού, οφείλει και μπορεί ο πιστός να τηρεί συνεχώς την ηθική προσταγή σαν καρπό της σωτηρίας του.
Εφόσον οι πιστοί πέθαναν μαζί με τον Χριστό κατά το βάπτισμα και αναστήθηκαν μαζί του σε νέα ζωή, προτρέπονται απ’ τον Παύλο να δείξουν και έμπρακτα τη νέα αυτή ζωή, υπακούοντας σε μια σειρά προσταγών: «Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς» (Απονεκρώστε, λοιπόν, ό,τι σας συνδέει με το αμαρτωλό παρελθόν). Με την πεντάδα των αμαρτωλών εκδηλώσεων (πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν) χρησιμοποιεί μια συνήθη απαρίθμηση των αμαρτωλών εκδηλώσεων του εθνικού και ειδωλολατρικού κόσμου. Η συχνή αναφορά του Παύλου καθώς και άλλων συγγραφέων της Καινής Διαθήκης σ’ αυτές τις αμαρτωλές εκδηλώσεις δικαιολογείται από τη χαρακτηριστική έκλυση των ηθών του ειδωλολατρικού κόσμου, έναντι της οποίας υπογραμμίζεται ότι η νέα πίστη του χριστιανού απαιτεί και μια νέα ζωή, ζωή ηθικής καθαρότητας και συνεχούς εξαγιασμού.
Η έννοια «πάθος» χρησιμοποιείται για να δηλώσει γενικά τις αμαρτωλές εκδηλώσεις της σάρκας, στην οποία είναι υπόδουλος ο χωρίς Χριστό άνθρωπος. Η «επιθυμία» (πάθος) προσδιορίζεται με το επίθετο «κακή», για να δηλώσει την επιθυμία που κατευθύνεται απ’ τη δύναμη της αμαρτίας και οδηγεί στην ανυπακοή κατά του Θεού. Η «πλεονεξία» συμπίπτει ουσιαστικά με την ειδωλολατρία, γιατί αποσπάει την καρδιά του ανθρώπου από τον Θεό και την οδηγεί σε ψεύτικα και ανύπαρκτα υποκατάστατά του. Και είναι ακόμη η πλεονεξία ειδωλολατρία, γιατί απομακρύνει τον άνθρωπο από το αληθινό είναι, δηλαδή από τον Θεό, για να τον παγιδεύσει μέσα στο έχειν, στα διάφορα αποκτήματα που γίνονται είδωλα και υποκαθιστούν τον Θεό. Αυτό που σαν αξίωμα προβλήθηκε από τη νεότερη φιλοσοφική σκέψη, ότι ο άνθρωπος όσο περισσότερα πράγματα αγωνίζεται να έχει, τόσο λιγότερο είναι, τόσο λιγότερο υπάρχει, είναι διάχυτο μέσα στη θεολογία του Παύλου.
Όλες οι αμαρτωλές εκδηλώσεις που απαριθμούνται εδώ προκαλούν την, κατά ανθρωποπαθή έκφραση, «ὀργὴ τοῦ Θεοῦ». Ο Παύλος υπενθυμίζει στους αναγνώστες του τη ζωή τους πριν πιστεύσουν στον Χριστό, μια ζωή αμαρτωλών εκδηλώσεων.
Η μνεία της τωρινής καταστάσεως οδηγεί τον Παύλο στην ηθική προσταγή: «Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς» (Απονεκρώστε, λοιπόν, ό,τι σας συνδέει με το αμαρτωλό παρελθόν), πράγμα που επεξηγείται στην πεντάδα των αμαρτημάτων που ακολουθεί: «ὀργήν, θυμόν, κακίαν, βλασφημίαν, αἰσχρολογίαν». Η προσταγή των στίχων αυτών θεμελιώνεται στη ριζική αλλαγή του πιστού που συντελέστηκε στο βάπτισμα. Ο «τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον» (παλιός αμαρτωλός εαυτός) είναι ο προ της εν Χριστώ απολυτρώσεως άνθρωπος που βρίσκεται κάτω απ’ το κράτος του κακού κα της αμαρτίας. «Πράξεσιν αὐτοῦ (συνήθειες)» αυτού είναι οι αναφερόμενες εδώ αμαρτωλές εκδηλώσεις. «Ο νέος ο ἀνακαινούμενος» (ο καινούργιος άνθρωπος) είναι εκείνος που υπέστη δια του Χριστού τέτοια ριζική υπαρξιακή μεταλλαγή, ώστε να μη κυριαρχείται πια απ’ τη «σάρκα» αλλά απ’ το Πνεύμα του Θεού. Η ζωή μέσα στο σώμα του Χριστού δεν είναι μια κατάσταση που αποκτήθηκε μια φορά για πάντα και δεν μπορεί να μεταβληθεί, αλλά προϋποθέτει για τη διατήρησή της διαρκή και άγρυπνη προσπάθεια του ανακαινισμένου ανθρώπου.
Στη συνέχεια λέγεται ότι ο νέος άνθρωπος που ανακαινίζεται διαρκώς διαμορφώνεται «κατ‘ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν (σύμφωνα με την εικόνα του δημιουργού του». Η αρχική δημιουργία του ανθρώπου «κατ’ εικόνα Θεού» (Γεν 1,26) ερμηνεύεται απ’ τον Παύλο χριστολογικά, εφόσον ο νέος τύπος ανθρώπου, ο καινός άνθρωπος, μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο δια του Ιησού Χριστού. Δηλαδή, η ανανέωση του αρχικού «κατ’ εικόνα» δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς παρά μόνο με την αληθινή «εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» που είναι ο Ιησούς Χριστός. Το «ώστε να φτάσει στην τέλεια γνώση του Θεού» δηλώνει το αποτέλεσμα της ανακαινίσεως του ανθρώπου· δηλαδή ανακαινίζεται ο άνθρωπος, ώστε να φθάσει στην επίγνωση του θελήματος του Θεού και του μυστηρίου του ευαγγελίου, σ’ αντίθεση προς τον «παλαιό άνθρωπο», που δεν έχει επίγνωση του μυστηρίου του Χριστού.
Ι. Κ.
